Çince im sözlüklerinin atası: Shuowen jiezi (说文解字)

Abstract

Çincenin ilk sözlüğü M.Ö. 3. yüzyılda yazılmış olan Erya iken, M.S. 100 yılında yazımına başlanılan ve M.S. 121 yılında tamamlandığı düşünülen Shuowen Jiezi (说文解字) sözlüğü, Çince imleri anlamları ile analiz eden ilk sözlüktür. Sözlük Doğu Han Hanedanlığı döneminde klasikler üzerine çalışan Xu Shen (许慎) tarafından derlenmiştir. Shuowen Jiezi sözlüğü kelimenin temel anlam ve telaffuzunu veren standart bir sözlükten öte, Çince imlerin oluşumu ve anlamlarını analiz eden etimoloji sözlüğüdür. Xu Shen’ın sözlükte kullandığı yöntem, eserini filolojik bir eserden, bilimsel bir sınıflandırma eserine dönüştürmüştür. Shuowen Jiezi sözlüğünün günümüze kadar ulaşmış ve kalıcı olmasının nedeni yazarın benimsediği bu yöntemdir. Günümüzde de modern bir dili konuşup anlayabilmek ya da herhangi bir yabancı dil öğrenirken kelimenin o dildeki anlamını öğrenmek için başvurduğumuz sözlükler düşünüldüğünde, Çin’in antik döneminde yazılan Shuowen Jiezi sözlüğü, zaman içerisinde değişime uğramış fakat anlamını yitirmeden günümüze kadar gelmeyi başarmış, Çin dilini, Çince imleri ve imlerin barındırdığı farklı anlam ve özelliklerini anlamamız açısından önemli bir eserdir. Bu çalışmada, öncelik olarak sözlüğün tarihçesine ve Çincenin temel özelliklerine değinmekte, öncelik olarak Çincenin yapısı ele alınarak, ShuowenJiezi sözlüğünün yapısı ve önemi, yazar Xu Shen’ın sözlük yazımında kullandığı şablon ve im kategorizasyonundaki yöntemler sözlükte yer alan örnekler ile ele alınmaktadır