İslam devletlerinin süsleme sanatlarında görülen ortak bir özellik,
bezemelerde kullanılan ve desenleri oluşturan motiflerin genel anlamda birbirine
benzemesidir. Türk-İslam kültür çevresinde, mimariden tekstile; kitap sanatlarından
ahşaba, küçük el sanatlarından gündelik kullanım eşyasına kadar farklı malzeme
üzerinde değişik ölçülerde uygulanması bu görüşü desteklemektedir. Sanat
geleneklerini Timurlulardan devralan Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenlerinin
kitap sanatları gelişimine büyük katkıları oldukları bilinmektedir. Türkmen
Hanedanlar tıpkı mimaride olduğu gibi kitap sanatları üsluplarını da yayılmış
oldukları İran ve Anadolu’ya taşımış ve sanatçılar vasıtasıyla bu etkileri Osmanlı’ya
kadar getirerek gelişime katkıda bulunmuşlardır. Akkoyunlulara bir dönem
başkentlik yapmış Diyarbakır’da dönemin mimari yapılarındaki taş süslemelerin,
kitap kapaklarının bezeme tasarımlarına benzemesi dikkat çekici özelliklerdir. Bu
benzerlikler, genel anlamda süsleme sanatlarında görülen ortak bir anlayışın dışında
motifsel bazda değil tasarımsal olarak farklı bir malzemedeki yansımayı
göstermektedir. Safa Parlı Camii’nde mihrap, minber ve minare süslemelerinde
dönemin el yazmalarının kapaklarında sıkça rastlanılan şemseli salbekli cild
tasarımlarının uygulanması, kitap süsleme tasarımlarının mimari süslemelere kaynak
olabileceğine işaret etmektedir
A main mutual characteristic of decorative arts of Islamic states is the general
resemblence of motifs which form the patterns and used in decorations. This view is
strengthened by the implication of those motifs which are performed in different
sizes and on different materials from arcitechture to textile, from manuscripts to
wood decoration from small handcraft to common tools in the general frame of
Turkish-Islamic culture. It is known that with taking over their artistic traditions from Timurs,Karakoyunlu and Akkoyunlu, Turkomen have great contributions to
the development of book arts (bookbinding, ornemantation, miniature). By their
artists, Turkomen dynasties contributed this development by carrying their styles of
bookwork and also architecture to Iran and Anatolia where they had spread. The
resemblence in the rockworks of the period's architecture in Diyarbakır, which was
once a capital of Akkoyunlu, and the ornoments on the book covers is in a
remarkable characteristic. Apart from mutual perception seen in decorative arts in
general sense those resemblences are the same in designing, not in motifs base. The
performing of the cover designings which are commonly seen şemseli salbeki on
ornemantations of Safa Parlı mosque's niche, pulpit and minarets points out that
book ornamentation designings can be a source to architectural ornemantations.
