Kazak Türklerinin destanlarında mitolojik unsurlar

Abstract

National culture is the essence of the experiences and accumulations of the nation as a result of historical developments. Societies protect themselves by keeping alive their national culture through producing, revealing, and transferring it from generation to generation. One of the folk literature products leading the national cultural elements is epics. Epics not only mirror the history of the nation, but also reveal their lifestyle, value judgments, worldview, and way of thinking. It also contains mythological elements that are the product of the nation's efforts to make sense of life in the earliest periods. This study deals with the mythology of the epics of the Kazakh Turks, which are a part of the Turkish world and have a rich epic accumulation. Mythological elements and motifs in the epics of Kazakh Turks were investigated by taking into account the forty seven epic that have been translated from Kazakh Turkish to contemporary Turkish. The reflections of Kazakh Turks' mythological understanding on epics are examined and their place in Turkish mythological system is investigated. The study concludes that the epics of Kazakh Turks have a very rich mythological content and carry a general harmony with the Turkish mythological thought system. Key words: epic, myth, mythology, Kazakh Turks, Kazakh epics

Millî kültür, milletin tarihteki yaşanmışlıklar sonucu edindiği tecrübelerin ve birikimlerin özüdür. Toplumlar, millî kültürün üretilmesi, ortaya çıkarılması, yaşatılması ve nesilden nesile aktarılmasıyla öz benliğini korur. Millî kültür unsurlarının başını çeken halk edebiyatı ürünlerinden biri de destanlardır. Destanlar, milletin tarihine ayna tutmakla kalmayıp yaşam biçimini, değer yargılarını, dünya görüşünü, düşünce tarzını da ortaya koyar. Milletin en eski dönemlerdeki hayatı anlamlandırma çabasının ürünü olan mitolojik unsurları da bünyesinde barındırır. Bu çalışmada Türk dünyasının bir parçası olan ve zengin bir destan birikimi bulunan Kazak Türklerinin destanları, mitolojik yönden ele alınmıştır. Kazak Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktarılmış kırk yedi destan esas alınarak Kazak Türklerinin destanlarındaki mitolojik unsurlar ve motifler ortaya çıkarılmıştır. Bu unsurların Türk mitolojik sistemindeki yeri ortaya konulmuş, Kazak Türklerinin mitolojik anlayışının destanlara yansımaları incelenmiştir. Kazak Türklerinin destanlarının oldukça zengin bir mitolojik içeriğe sahip olduğu ve Türk mitolojik düşünce sistemiyle genel bir uyum taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır.