Özet:
Tarih, doğa ve kültür bakımından son derece önemli olan Kapadokya bölgesi,
dünyanın dört bir yanından ve her yaştan ziyaretçiye ev sahipliği yapmaktadır. Şehrin
cazipliğini ve çekiciliğini yitirmemesi, devamlılığın gelecek nesillere de aktarılması
adına, zarar gören ve/veya görebilecek miras alanlarında talebin kontrol altına alınması
büyük önem arz etmektedir. Aksi takdirde yeniden oluşabilmesi imkânsız gözüken
yapıların ve oluşumların, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacağı su götürmez bir
gerçektir. Bu çalışmanın temel amacı, Kapadokya bölgesinde yer alan ören yerlerinden
en fazla ziyaretçiye ev sahipliği yapan alanların belirlenmesi ve bölgenin
sürdürülebilirliğine engel olabilecek değişkenlere yönelik pazarlamama stratejilerini
ortaya koymaktır. Bu kapsamda öncelikle, Nevşehir İl Kültür ve Turizm
Müdürlüğü’nün yayımladığı istatiksel raporlardan, bölgede ziyaretçi yoğunluğunun
yaşandığı alanlar tespit edilmiştir. Bu alanlar, Göreme Açık Hava Müzesi, Derinkuyu
ve Kaymaklı Yer Altı Şehirleri olarak belirlenmiştir. Daha sonra bu alanlarda fiziksel,
rekreasyonel ve sosyal taşıma kapasiteleri hesaplanmıştır. Hesaplamalar
doğrultusunda, Derinkuyu ve Kaymaklı Yer Altı Şehirlerinde, yılın tüm aylarında hem
fiziksel hem de sosyal taşıma kapasitelerinin aşıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Göreme
Açık Hava Müzesi’nde ise Aralık, Ocak, Şubat ve Mart ayları dışında, yılın diğer
aylarında fiziksel taşıma kapasitesinin aşıldığı görülmektedir. Göreme Açık Hava
Müzesi’nin rekreasyonel taşıma kapasitesi sonucuna göre günlük ziyaretçi sayısı 1.715
kişi olarak belirlenmiştir. Nevşehir’in sahip olduğu turistik çekicilikleriyle ayakta
kalabilmesi adına, olası talep artışında yaşanacak olumsuzlukların açığa çıkarılması ve
bu doğrultuda pazarlamama (demarketing) stratejilerini ortaya koyabilmek için
Bulanık Bilişsel Haritalama yöntemi tercih edilmiştir. Bu bağlamda Nevşehir Hacı
Bektaş Veli Üniversitesi akademisyenlerinden, Nevşehir karar vericilerden ve
bölgenin sektör temsilcilerinden oluşan toplam 39 kişiye, “Kapadokya bölgesinde
sürekli olarak turist artışının yaşandığı varsayıldığında, bölgede ekonomik, çevresel
ve sosyo-kültürel bağlamda ne gibi etkiler meydana gelecektir?” sorusu yöneltilmiştir.
Katılımcıların görüşleri doğrultusunda, her birine ait olmak üzere toplamda 39 bilişsel
harita elde edilmiş ve bu haritalar, bilgisayar ortamında analiz edilmiştir. Analiz
kapsamında bölgede sürekli olarak turist artışının yaşanmasıyla ortaya çıkabilecek
durumların neler olabileceği tespit edilmiştir. Durumların her biri değişken olarak
adlandırılmış ve değişkenler merkeziyet derecelerine göre sıralanmıştır. Sonrasında bu
değişkenlerin güçlendirilmesi veya iyileştirilmesi sonucunda diğer değişkenlerin bu
durumdan nasıl etkileneceğine ilişkin görecelik etkileri dikkate alınarak, sinir ağları
simülasyonları oluşturulmuştur. Değişkenlerin merkeziyet dereceleri göz önünde
bulundurulduğunda en merkezi değişken, “talep artışı” olarak ortaya çıkmıştır. Bu
değişkeni sırası ile “tahribat, gelir artışı ve yatırım olanakları” değişkenleri takip
etmektedir. Araştırma sonucunda ise bu değişkenlerin görecelik etkileri ve sinir ağları simülasyonları göz önünde bulundurularak, bölgeye ilişkin pazarlamama stratejilerini
içeren öneriler geliştirilmiştir.
