Yazı, tarihin derinliklerinde kalmış devletler ve medeniyetleri hakkında bilgi edinmemizi ve bu bilgileri gelecek nesillere aktarmamızı sağladığı gibi geçmişle gelecek arasında bağ kurmamızı sağlamıştır. Yazı sayesinde devletler, tarih boyunca uluslararası haberleşme ve anlaşmaları kaydederek önemli belgelerin oluşmasını sağlamıştır. İslam medeniyeti ve kurumlarının doğuşu, gelişmesi ve bugünlere gelmesine, sözlü rivayetlerden daha ziyade yazılı vesikalar sayesinde ulaşabilmekteyiz. İslam tarih ve medeniyetinin asla vazgeçilmez kurumlarından olan divanların oluşturulması, işleyişi ve gelişiminin bize aktarılmasında yazının elbette rolü çok büyüktür. İslam’ın gelişinden itibaren Müslümanlar, okuma yazmaya önem vererek, yazının dinî ve sosyal alanda tespit, kayıt ve yayın aracı olarak kullanmaları sayesinde büyük atılımlar gerçekleştirmiştir. Bunu krallara gönderilen mektuplar ve hadis sahifelerinden anlamamız mümkündür. Bu alandaki gelişme ilk halife Hz. Ebu Bekir döneminde biraz daha gelişmiş, Hz. Ömer döneminde fey gelirlerini dağıtmak amacıyla kurmuş olduğu divanlar, Emevîler ve Abbasîlerde askerî, malî ve bürokrasi alanında devlet işlerinin organize edildiği kurumlar haline gelmiştir. Divan teşkilatının ortaya çıkışı ve gelişimi, bir taraftan da idare teşkilatının ve bürokrasinin ortaya çıkışı ve kurumsallaşma macerasıdır. Fetihler sonucu ülke sınırlarını genişleten Müslümanlar, farklı medeniyet ve kültürlerle karşılaştılar ve bu medeniyet ve kültürlerden kendilerinde olmayan, ancak inançlarına uygun olanları almış ve aldıkları bazı kurumları yönetimde işler hale getirmişlerdir. Emevîler ve Abbasîler dönemindeki kurumların büyük bir kısmı Türklerin Müslüman olmasıyla birlikte, daha sonra kurulan Türk devletlerinde bu kurumların bir kısmı daha da gelişerek ülke yönetiminde önemli rol oynamıştır. Bu çalışmamızda Abbasî devlet kurumları ile daha sonra kurulan Büyük Selçuklu Devleti’ndeki rolü ve farklılıklarını ele almaya çalıştık. Yine çalışmamızda Abbasîler’de uygulanan ikta‘ sistemiyle, Büyük Selçuklu Devleti’ndeki uygulanan toprak sisteminin farklılıklarına değinerek, İslam Medeniyetinin önemli bir basamağı olan medreselerin Büyük Selçuklu Devleti’ndeki gelişimi konu edinilmiştir.
Writing has enabled us to obtain information about the states and their civilizations that have remained in the depths of history and to transfer this information to future generations, as well as to establish a link between the past and the future. Thanks to writing, states have provided the formation of important documents by recording international communications and agreements throughout history. We are able to reach the birth, development and arrival of Islamic civilization and institutions through written documents rather than oral narrations. Surely, writing has a great role in conveying the creation, functioning and development of divans, which are one of the indispensable institutions of Islamic history and civilization. Since the advent of Islam, Muslims have made great strides by giving importance to literacy and using writing as a means of detection, recording and publication in the religious and social fields. It is possible to understand this from the letters sent to the kings and the scriptures of the Hadith. The improvement in this area was a little more developed during the time of first caliph Abu Bakr, the divans, which Omar established in order to distribute the fey revenues became the institutions where the state affairs were organized in the field of military, financial and bureaucracy in the time of Umayyads and especially Abbasids. The emergence and development of the Divan organization, on the one hand, is the adventure of the emergence of the administrative organization, bureaucracy and institutionalization. The Muslims, who expanded the borders of the country as a result of the conquests, encountered different civilizations and cultures, and they took some of these civilizations and cultures that they did not have, but were in line with their beliefs, and made some of the institutions they took operational in the administration. After the conversion of Turks, the majority of the institutions in the Umayyad and Abbasid period developed further in the Turkish states that were established later and played an important role in the administration of the country. In this study, we tried to deal with the institutions of Abbasid state and its role in the Great Seljuk State, which was established later, and the differences between both states. Again, in our article, we discussed the differences of the land system applied in the Great Seljuk state with the iqta system applied in the Abbasids, and mentioned about the development of madrasa in the Great Seljuk state, which is an important step of Islamic Civilization.
