Özet:
Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar İran ile olan
münasebetlerin gelişiminde, iki ülkenin sınır boyunda meskûn Kürt aşiretlerin
kontrolsüz davranışları etkili olmuştur. Merkezi otoriteyi tanımayan Kürt aşiretleri,
bölgedeki değişen güç dengelerine göre hareket etmişlerdir. Aşiretlerin bu tutumları iki
ülke arasındaki anlaşmazlıkların temel sebebi olmuştur. Cumhuriyet’in ilk yıllarında da
devam eden Kürt aşiretlerinin kontrol dışı bu türlü davranışları gerek Türkiye’nin
gerekse de İran’ın iç güvenliğinde tehlike oluşturduğu gibi Türk-İran münasebetlerinin
sağlam temellere oturmasını da engellemiştir. 1927’de Türk Genel Kurmay’ı iç
güvenliği tehdit eden sınırın diğer tarafındaki Kürt aşiretler hakkında kapsamlı bir rapor
hazırlattırmıştır. Yapmış olduğumuz bu çalışmanın amacı, Genel Kurmay’ın hazırlattığı
“İran Azerbaycan’ı Tetkik Raporu” isimli istihbarat çalışması ışığında İran
Azerbaycan’ında yaşayan Kürt aşiretlerin faaliyetlerini aydınlatmaktır.
