Özet:
Kentsel alanların genişlemesi, peyzajın doğal yapısı üzerinde baskılar oluşturmuş, kentsel ve kırsal karakteristikler zarar görmüştür. Kentsel-kırsal, rekreasyonel, tarımsal, düzenlenmiş-düzenlenmemiş veya doğal-yapay nitelikte, farklı peyzajların değerlendirilmesi için bir sistematik oluşturulması gereklidir. Her peyzaj düzeninin, kendi dinamikleri ve karakteristikleri içerisinde ele alınması, özgün ve geçerli değerlendirme ilkeleri ortaya konması açısından faydalı ve etkilidir.
Bu bağlamda önemli bir yeri olan görsel peyzaj kalite değerlendirme çalışmaları (GPKD) ile bir dizi sonuç ve buna bağlı değerlendirmeler ortaya konurken, bu değerlendirmelerin ifade ettiği bazı sonuçlar gözden kaçırılmakta, değerlendirmeler parametre çerçevesinde sonlandırılmaktadır. Bu bağlamda yüksek kalite ifade eden veya aksine düşük kalite ifade eden peyzajların analiz edilmesi, ideal/iyi/tercih edilen peyzajların nitelikleri, sürdürülebilirliği, ideal olmayan/kötü/tercih edilmeyen peyzajların nitelikleri, değişebilirlikleri ve peyzajda ifade ettiği fonksiyonun doğru analiz edilmesi gerekir.
Çalışmada, daha önce gerçekleştirdiğimiz bir dizi GPKD çalışması bu açıdan ele alınarak, niteliksel çözümleme ile farklı algı yaratan peyzajların peyzaj değeri ve fonksiyonu ele alınarak farklı yaklaşımlar ortaya konmuştur. Üniversite yerleşkesi, dağ ekosistemleri, kırsal/köy peyzajı ve rekreasyonel peyzaj tiplerini temsil eden örneklere yer verilmiştir. Örnekler, farklı özelliklere sahip olduğundan (kentsel alan, kırsal alan, rekreasyonel alan, kamusal alan vb.) değerlendirmelerinde geniş bir yelpazede yapılabilmesine olanak sağlamıştır. Pozitif algılanan peyzajlarda kalite ifadesinin devamlılığı için öncelikler ve negatif algılanan peyzajlar için, peyzajın gerçek değeri yönünde değişimin temeli için öncelikler üzerinde durulmuştur. Plancı ve uygulayıcıların dikkate alması gereken veriler ortaya konmuştur. Elde edilen bir dizi sonuçla değerlendirmeler yapılmıştır.