Fikri mülkiyet haklarını düzenleyen TRIPs Sözlesmesiyle ilaçlara getirilen
patent koruması rejiminin, bir insan hakkı olarak saglık hakkının korunması ve
ilaçlara erisimde çıkardıgı engeller son yılların sıkça tartısılan konularından
birisidir. Tartısmaların merkezinde iki karsıt argüman yer almaktadır. Bir kesim,
patentin bulus sahibinin fikri mülkiyet hakkını korudugu ve onun yeni ilaçlar için
arastırma-gelistirme faaliyetlerine imkan tanıdgı gerekçesiyle ilaçta patent
uygulamasını savunmaktadır. Diger bir kesim ise, temel ilaçlar olarak
adlandırılan ilaçlarda patent uygulamasını çesitli insan hakları belgeleriyle
güvence altına alınan bir baska insan hakkının, saglık hakkının korunması ve
gelistirilmesinde bir engel olarak görmektedir. Saglık hakkını bir insan hakkı
olarak savunanlar bu hakkın güvence altına alınmasında temel sorumlulugu
devletlere yüklemektedir. Buna göre, devletler bu hakkın asli unsuru olan temel
ilaçlara erisimi her yurttas için saglamalıdır. Genelde saglık hakkının, özelde de
temel ilaçlara erisim hakkının çok boyutlu olması ve ülkelerin ekonomik
kalkınmıslık derecesiyle yakından ilgili olması çözüme yönelik çabalarda
engeller yaratmaktadır. Yazarlara göre de, saglık hakkının sözde kalmaması için
temel sorumluluk devletlere ve bu devletlerin ilgili kurum ve kuruluslarına aittir.
Bununla birlikte, bu Çalısmada, saglık hakkının vazgeçilmezi olan temel ilaçlara
erisim hakkından herkesin faydalanmasında sorunun basat tarafı olan ilaç
firmalarının birtakım etik yükümlülükler üstlenmesinin çözüme önemli katkılar
saglayacagı vurgulanmaktadır.
Patent regime for medicines that is established by TRIPs Convention that
governs the intellectual property rights leads to certain obstacles for the
protection of the Right to Health Care as one of the Human Rights and for the
access to medicines. This obtacle is one of the hotly debated topics in recent
years. Two opposing arguments are at the centre of the ongoing discussions. The
first perspective claims that patents protect intellectual property rights of the
inventors and help them to develop new medicines. Second perspective asserts
that patent protection, for some essential medicines at least, is an obstacle to
protect and further the right to health, that is one other human rights and is
secured by certain human rights protocols. Those who argue that right to health
is part of the human rights claim that states should have the responsibility to
protect these rights. According to this, states should ensure the access of all
citizens to the essential medicines that is a main component of the right to health.
The multi-dimensionality and development level dependent nature of the right to
health and the right to access the medicines creates extra obstacles for the
resolution of the problem. The authors of this article also thinks that for the
realization of the right to health, main responsibility should be held by the states
and its relevant institutions. Nevertheless, in this study it is emphasised that to
give some responsibility to the pharmaceutical companies which are the center of
the problem would make significant contributions to the resolution of the
problem.
