Çagatay Türkçesinde sınırlama hâli

Abstract

Bir dilin gramer yapısı, onu diğer dillerden ayıran temel ölçütlerden biridir. Bu ölçütlerden biri de hâl kategorisidir. Dünya dillerinin birçoğunda hâl kavramı bulunmakla birlikte, bunların sayısı, sekil ve isleyisleri farklıdır. Eski Türkçeden günümüze kadar yapılmıs olan gramer çalısmaları incelendiğinde Türkçenin değisik dönemlerine ait eserlerinde kullanılan hâl eklerinin de sayı ve sekil bakımından birbirinden farklı olduğu görülmüstür. Söz konusu çalısmalarda hâl ekleri en az bes, en çok yirmi olarak belirtilmistir. Bu çalısmalarda, yalın hâl, yükleme hâli, yönelme hâli, bulunma hâli ve çıkma hâli eklerinin hâl ekleri olarak gösterilen ortak yapılar olduğu tespit edilmistir. Çalısmamıza konu olan sınırlama hâli ise çoğu dilcilerimiz tarafından hâl kategorisinde değerlendirilmemistir. Bu çalısmada, Çağatay Türkçesinde var olan +āaça, +geçe, +oaça, +keçe eklerinin, yönelme hâli + degin, deginçe, degünçe, tegi, degrü, tegrü, tigrü, tegüre dil birliklerinin ve çaālıā/çaālıo edatının sınırlama fonksiyonunda kullanılarak hâl kategorisi içerisinde değerlendirilmesi gerektiği görüsü üzerinde durulmuştur.

The grammatical/syntactic structure of a language is the main criterion that distinguishes it from other languages. One of the criteria is the case category. Although there is the concept of case in most of the languages, their numbers, functions and structures are different. When the grammatical studies carried out in Old Turkish are examined, it has been seen that the case suffixes used in works belonging to different periods of Turkish vary in number and structure. In these studies the number of case suffixes is at least five and at most twenty. It has been determined that nominative, accusative, dative, locative and ablative suffixes are the common categories shown as the cases of the noun. The limitation case which is the subject of our study is not reviewed in the case category by most of our linguists. In this study, the idea of evaluating the suffixes+āaça, +geçe, +oaça, +keçe, dative + degin, deginçe, degünçe, tegi, degrü, tegrü, tigrü, tegüre language unities and preposition of çaālıā/çaālıo by being used in limitation function in case category is emphasised.