Geçmişi Şamanizm dönemi sağaltma pratiklerine kadar uzanan Uygur halk
hekimliği, Uygur mutfak kültürü ile yakından ilişkili olup kişinin beslenme
düzeni ve şeklinin esas alındığı “kuvvet nazariyesi” temelinde gelişmiştir.
Uygur halk hekimliğine göre insan bedeni ateş, toprak, su ve havanın tesiri
altındadır. Hastalıklar, insan vücudundaki “hılıt” (safra, kan, balgam ve
sevda) dengesinin bozulması sonucunda meydana gelmektedir. Bu sebeple
kişinin kendi mizacına uygun, doğru ve düzenli beslenmesi gerekmektedir.
Bu amaçla hastalıklardan korunmak ya da tedavi olmak için çeşitli
macunlar, şuruplar, şerbetler ve çaylar hazırlanmakta ve bu yiyecekler
“davayi ğiza” olarak adlandırılmaktadır. Çalışmamızda Uygur Türklerinin
günlük yaşamında önemli bir yer tutan çay kültürü ve Uygur halk hekimliği,
genel hatlarıyla ele alındıktan sonra Uygur halk hekimliği uygulamalarında
koruyucu ve tedavi edici işlevleriyle kullanılmakta olan çaylar tanıtılıp
değerlendirilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca çeşitli hastalıkların tedavisinde
kullanılan çay reçetelerine yer verilmektedir.
The Uyghur folk medicine, which dates back to the practice of Shamanism in
the past, is closely related to Uyghur culinary culture and developed on the
basis of “power theory” in which the nutritional structure and shape of the
person is taken as basis. According to Uyghur folk medicine, human body is
under the influence of fire, soil, water and air. Diseases are the result of the
disruption of the “hılıt” (bile, blood, phlegm and love) balance in the human
body. For this reason, it is necessary for the person to feed properly and
regularly. For this purpose, a variety of macules, syrups, sorbet and teas are
prepared to prevent or treat diseases and these foods are called “davayi
ğiza”. In our study, it’s tried to introduced and evaluate tea culture, which
have an important place in the daily life of Uyghur Turks and Uyghur folk
medicine are being tried to be introduced and evaluated after their
treatment with Uyghur folk medicine applications as protective and
therapeutic functions. In addition, tea prescriptions used in the treatment of
various diseases are included.
