Sebebu Zikri’l-Hadîs bağlamında “Men Kezebe Aleyye” örneği

Abstract

Râvînin bir hadisi, herhangi bir hâdiseye bağlı olarak rivâyet etmesi, hadisin anlaşılması kapsamına girer. Bu konuya ilk değinen Ebû Şehbe, sahâbînin herhangi bir münasebetle bir hadisi, bir konuya delil getirmek için rivâyet etmesine ‘sebebu zikri’l-hadîs’ adını vermektedir. Genelde bazı hadisler, özelde “Men kezebe aleyye” hadisi oryantalistler tarafından Hz. Peygamber’den sonraki dönemlerde, Müslümanların içinde yaşadıkları siyasî, sosyal ve tarihî şartlar bağlamında ortaya çıkmış materyaller olarak görülmektedir. Biz bu fikrin son dönemde bazı Müslüman araştırmacılar tarafından da benimsenmesi karşısında, hadis usûlü kitaplarında mütevâtir olarak geçen bu hadisin ilk yüzyıllarda tedavülde oluşunu araştırdık. Bu hadisle ilgili anekdotları ulaşabildiğimiz ölçüde, sebebu zikri’l-hadîs bağlamında ele almaya çalıştık. Sıhhat konusunun böylesine göreceli olduğu bir ortamda, bu hadisin tarihsel işlevini ortaya koymaya gayret ettik.