Mekânın kutsallaştırılması: Nevşehir aleviliğinde eşik inancı

Abstract

İnanç unsuru, sosyo-kültürel şartlara bağlı olarak sürekli biçimde değişim-dönüşüme uğrayabilmektedir. Toplumlar ürettikleri kültürel değerleri geleneksel dünya görüşleri bağlamında şekillendirme ve anlamlandırma imkânı bulmaktadır. Yapı bakımından, bir inanç öğesinin eski ve yeni kültürel ortamlara bağlı olarak yeniden anlamlandırıldığı söylenebilir. Dolayısıyla Türk kültür coğrafyası ekseninde, doğumdan ölüme kadar birçok inanç değerinin kendi içerisinde ilintili bir yapıda görülebileceği hipotezi, kültürel kodların dönüşüme uğradığını açıklamaktadır. Bu inanç değerlerinden “eşik” ve onun etrafında oluşmuş ritüelistik uygulamalar, Türk inanç sistematiğinin kültürel ve anlamsal alanlarından birini oluşturmaktadır. “Eşiğe oturulmaz, basılmaz” gibi yapılmasından kaçınılan birtakım davranışların ve “eşiğin öpülerek geçilmesi” gibi eylemlerin, üzerine inşa edilmiş bir inanç örüntüsüyle açıklanması muhtemeldir. Bu bağlamda, çalışmada Anadolu Alevi Bektaşi inancında eşik kültünün kültürel arkaplanı Türk kültür ve inanç sistemi göz önünde bulundurularak irdelenmeye çalışılacaktır. Örneklem olarak, Nevşehir’e bağlı Hacıbektaş ve Avanos ilçelerinde yer alan Alevi-Bektaşi yerleşkeleri seçilmiştir. Elde edilen veriler literatür taramalarıyla desteklenerek incelenmiştir.