Bu makalede Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu ve Rumeli beylerbeyliklerinde
uyguladığı vergi muâfiyetinin sebepleri, muâfiyet verdiği vergiler, devlet ve halkın muâfiyete bakışı
derbendçilik örneği ile Mühimme Defterlerinden tespit edilen hükümler doğrultusunda incelenmeye
çalışılmıştır. Bu cümleden olarak bu makalenin konusunu derbendçilerin tabi oldukları vergi nizamı
ve muâf oldukları vergiler ve derbendçilerin muâfiyeti hususunda yapılan suistimaller oluşturmaktadır.
Ayrıca konu bütünlüğünün sağlanması için derbendlerin kurulma sebepleri, derbendçilerin görevleri ve
derbendçiliğin kaldırılması hakkında da bilgi verilmiştir.
Osmanlı Devleti derbendçilere yaptıkları stratejik hizmet karşılığında vergi muâfiyeti tanımıştır.
Derbendler yolcuların, yol ve yerleşim yerlerinin güvenliğini sağlamak ve iskân amacıyla kurulmuştur.
Devletin XVI. yüzyılın ikinci yarısında yaşadığı ekonomik ve sosyal sıkıntılar halkın vergi vermemek
için derbendçi olduklarını iddia etmelerine, devlet görevlilerinin derbendçilere kanuna aykırı müdahale
etmelerine yol açmıştır.
In this article, it has been aimed to examine, based on the derbend model and in accordance with the
decrees contained in Mühimme register books, the reasons behind the tax exemption applied by the Ottoman State for Anatolian and Rumelian Provinces in the second half of the XVIth century, as well as
the types of exempted taxes and the perception of state and society towards tax exemption. Therefore, the
subject of this article covers the tax regime and tax exemptions which derbendci was subjected to, the
abuse of the derbend system. Also inform to the reasons behind the establishment of derbend, the duties
of the derbendci, and revocation of the derbend to ensure the integrity issues.
The Ottoman State had granted tax exemption for the ‘derbendci’ who carried out a strategic
mission, in return of its service. The Derbend has been established in order to maintain the security of
roads and settlement areas as well as to facilitate inhabiting. The economic and social depression encountered by the Ottoman State throughout the second half of the XVIth century have led the people to
claim themselves being derbendci to avoid tax charge, and provoked unlawful intervention of the state
officers toward derbendci.
