Köken bakımından Araplara dayanan tezkire ve hat zamanla İran'a oradan da İran sahasında yaşayan Türk toplumlarına, ardından Osmanlı sahasına geçerek yaygınlaşmış ve bir gelenek halini almıştır. Bu gelenek içinde hemen her türlü sanat ve meslek alanını ilgilendirecek ve onlara kaynaklık edecek onlarca tezkire oluşturulmuştur. Bu tezkirelerden ikisi Nefeszâde İbrahim el-Hüsnî'nin Tezkiretü'l-Hattâtîn'i ve müellif/mütercimi bilinmeyen Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn'dir.Tezkire geleneği içinde Nefeszâde İbrahim el-Hüsnî'nin Tezkiretü'l-Hattâtîn'i ve müellif/mütercimi bilinmeyen Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn bu çalışma için kaynak olmuştur. Çalışma bu iki tezkire için inceleme ve metin bölümlerini içermektedir.İnceleme kısmı dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Nefeszâde İbrahim el-Hüsnî ve bilinmeyen müellif/mütercimin hayatları, edebî kişilikleri ve eserleri değerlendirilmiştir. İkinci bölümde tezkire geleneği ve hat sanatı genel olarak tanıtılmış, tezkirelerden hareketle bu alanlara kaynak olan unsurlarla, tezkirelerin dil ve üslup özellikleri ve diğer tezkirelerden farkları ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde tezkirelerde verilen bilgilerden hareketle hattatların biyografik bilgileri; sosyal, kültürel ve ekonomik durumları; kişilik yapıları ve özellikleri; fizikî durum ve görünümleri; edebî kültür ve gelenek içindeki durumları ile edebî kişilikleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde ise yazıçevrimi sırasında izlenen yollara değinilerek tezkirelerin metinleri verilmiştir.?Sonuç? bölümünde tezkireler hakkındaki değerlendirmeler ve elde edilen sonuçlar izah edilmiştir. Araştırmacılara kolaylık sağlaması için dizin bölümü hazırlanmıştır.Bu şekilde ilk kez bir hattat tezkiresi şair tezkirelerini incelemede kullanılan yöntemlerden yararlanılarak tezkire geleneği içinde incelenmiştir. Çalışma bu yönüyle Klasik Türk Edebiyatı ve İslam sanatları alanlarına küçük bir katkı sunması amacıyla hazırlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Tezkire, Hat, Hattat, Tezkiretü'l-Hattâtîn, Muhtasar Tezkire-i Hattâtîn
Originally based on the Arabs, tezkire (biography) and hat (calligraphy) have got through Iran; thereby they both have reached the Turkish communities living there over time. Subsequently, prevailed in the Ottoman areas, tezkire and hat have become a tradition.Throughout this tradition, tens of tezkires, which have been concerned by almost all fields of arts and professions and constituted sources for them, have been built. One of these tezkires is Tezkiretül Hattatin of Nefeszade İbrahim, and another is Muhtasar Tezkire-I Hattatin, the author and translator of which aren?t known.Tezkiretül Hattatin of Nefeszade İbrahim and Muhtasar Tezkire-I Hattatin in the tradition of biography have become the sources of this study. Our study has contained two chapters; examining, and text.Examining consists of four main sections, in the first of which the lives and personalities as literary figures have been assessed. In the second section the tradition of tezkire and hat have been introduced in general, and also their sources based upon, linguistic features, as well as differences from other ones have been cited. By depending on the information given by the tezkires, in the third section, we have mentioned about the calligraphists? biographies, social, cultural and economic states in addition to their characteristic features, physical appearances, and their significances throughout the tradition and literary culture. In the fourth section, the texts of the tezkires have been presented by referring to the ways that were followed through the transcriptions.The evaluations about the tezkires and the outcomes obtained have been explained in the conclusion section. An index has been prepared so that researchers can easily reach it.Hence, this is the first time a tezkire of a hattat has been studied in the tradition of tezkire by making use of the methods for examining them. From its own outlook, this study has also been prepared with the aim of a bit contributing to the classical Turkish literature and Islamic Arts.Key Words/Concepts : Tezkire (biography), Hat (Calligraphy), Hattat (calligraphist), Tezkiretül Hattatin (Biographies of Calligraphists), Muhtasar Tezkire-i Hattatin (A brief biography of calligraphists)
