Süvari Çayı Havzası'nın doğal ortam sorunları

Abstract

Canlı yaşamı için önemli olan havzalar günümüzde küresel iklim değişikliği, artan nüfus ve sanayileşme gibi sebeplerle sürekli baskı altında kalmaktadır. Stratejik ve ekolojik öneme sahip olan havzaların sürdürülebilir yönetimi ve kullanımı sağlanmalıdır. Bu araştırmanın sınırlarının bir havza olarak seçilmesindeki etken çalışma sahasında görülen doğal ortam sorunlarıdır. Bu amaçla, araştırma sahası bir havza olarak belirlenmiştir. Süvari Çayı Havzası idari olarak Ankara iline bağlı Beypazarı ve Güdül ilçeleri sınırlarında yer almaktadır. Süvari Çayı, Sakarya Nehri'nin kolu olan Kirmir çayına dökülmektedir. Havza, bölge olarak İç Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Sakarya Bölümü'nde ve Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz Bölümü içerisinde bulunmaktadır. Su bölümü çizgisine göre sınırlandırılan havzanın toplam yüzölçümü yaklaşık olarak 429 km²'dir. Bu çalışmada, Süvari Çayı Havzası'nın genel coğrafi özelikleri ve havzada yaşanan doğal ortam problemleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma iki bölümde ele alınıp incelenmiştir. Birinci bölümde araştırma sahasının yeri, sınırları, amacı, materyal-yöntem, önceki çalışmalar ve doğal ortam özellikleri incelenmiştir. İkinci bölümde havzada görülen doğal ortam sorunları başlığı altında; kuraklık, akarsu morfometri analizi, erozyon, NDVI analizi ve havzada görülen peribacası oluşumları incelenmiştir. Fiziki coğrafya özellikleri kapsamında, araştırma sahası 523 m ile 1984 m arasında değişen düz, engebeli, platoluk ve dağlık alanlardan oluşan farklı topoğrafik yapılardan meydana gelmektedir. Süvari Çayı Havzası'nda Pliyosen, Üst Miyosen, Alt – Orta Miyosen ve Kuvaterner'e kadar çeşitli yaş ve özellikte formasyonlar bulunmaktadır. Süvari Çayı Havzası Erinç İndisine göre güney kesimi yarı kurak iklim tipine sahip iken kuzey kesimi yarı nemli iklim tipine sahiptir. Araştırma sahasında su erozyonuna bağlı oluşmuş akarsu erozyonu, yüzey erozyonu, parmak erozyonu, oluk erozyonu ve oyuntu-yarıntı erozyonuna ait şekiller görülmektedir. Araştırma sahasında erozyonun alansal dağılışını ve miktarını tespit etmek için RUSLE erozyon modelinden yararlanılmıştır. Araştırma sahasında kuraklığın zamansal ve mevsimsel değişimini tespit etmek için SPI kuraklık yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma sahasında bitki örtüsünden yoksun sahaları belirlemek için NDVI analizi gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Süvari Çayı, Erozyon, NDVI, Kuraklık, Havza, Jeomorfoloji.

The basins, which are important for living things, are under constant pressure due to global climate change, increasing population and industrialization. Sustainable management and use of basins that have strategic and ecological importance should be ensured. The factor in choosing the boundaries of this research as a basin is the natural environment problems seen in the study area. For this purpose, the research area has been selected as a basin. The Süvari Stream Basin is administratively located in the borders of Beypazarı and Güdül districts of Ankara. Süvari Stream is poured into Kirmir stream, which is the branch of Sakarya River. The basin is located in the Upper Sakarya Section of the Central Anatolia Region and within the Western Black Sea Section of the Black Sea Region. The total area of the basin, which is limited according to the water section line, is approximately 429 km². In this study, the general geographical features of the Süvari Stream Basin and the natural environment problems in the basin were tried to be revealed. The study is examined in two parts. In the first section, the location, boundaries, purpose, material-method, previous studies and natural environment properties of the research area are examined. In the second part, under the title of natural environment problems in the basin; drought, stream morphometry analysis, erosion, NDVI analysis and fairy chimney formations seen in the basin were investigatedWithin the scope of its physical geographical features, the research area consists of different topographic structures consisting of flat, rugged, plateau and mountainous areas ranging from 523 m to 1984 m. There are various age and feature formations in the Süvari Stream Basin, up to Pliocene, Upper Miocene, Lower - Middle Miocene and Quaternary. Süvari Stream Basin has a semi-arid climate type, while the southern part has a semi- humid climate type, according to the Erinç Index. In the research area, forms of river erosion, surface erosion, finger erosion, gutter erosion and gully-erosion erosion due to water erosion can be seen. RUSLE erosion model was used to determine the spatial distribution and amount of erosion in the area. SPI drought method was used to determine the temporal and seasonal change of drought in the research area. NDVI analysis was carried out to identify areas lacking vegetation. Keyword: Süvari Stream, Erosion, NDVI, Drought, Basin, Geomorphology.