Sinan Paşa'nın Tazarru'-nâme'sinde ses ile ilgili sanatlar

Abstract

15. yy'ın ikinci yarısı ve 16. yy'ın ilk yarısı, Anadolu Türkçesinin gelişim aşamasında bir ara dönem niteliğindedir. Bu dönemin önemli temsilcileri arasında yer alan Sinan Paşa, küçük yaşlardan itibaren bilim ve sanata merak salmış, hayatını araştırarak, öğrenerek ve öğreterek geçirmiş bir âlimdir. İâde-i itibarından sonra kaleme aldığı; Tazarru'-nâme, Ma'ârif-nâme ve Tezkiretü'l-Evliyâ adlı Türkçe eserleriyle nesirdeki ustalığını sergilemiş ve kendine has üslûbu ile dikkat çekmiş bir sanatkârdır. Sinan Paşa üslûbunun önemli bir özelliği olan ve âhenk unsurları içerisinde değerlendirilen ses tekrarına dayalı sanatlar, Tazarru'-nâme'nin büyük bir bölümünü kapsamaktadır. Ses tekrarına dayalı sanatlar; kelimelerin manasına bakılmaksızın, sadece bu kelimeleri meydana getiren seslerin dikkate alındığı sanatlardır. Bu sanatların kullanımında temel amaç ritmik ses akışını ön planda tutarak eserlerde müzikaliteye dayanan âhenkli bir yapı vücûda getirmektir. Dolayısıyla doğrudan kulağa hitap eden bu sanatlar, estetik olarak kullanılmanın ve âhengi sağlamanın yanı sıra eserin beğenilmesinde de önemli bir rol oynar. Bu nedenle çalışmamızda; Mertol Tulum tarafından yayımlanan Tazarru'-nâme metninden yararlanılarak, eserde yer alan belli başlı ses tekrarına dayalı sanatlar belirlenmiş (seci, cinas, iştikak, asonans-aliterasyon) tasnif edilmiş, kullanım biçimleri ve farklılıkları incelenmiştir.

The second half of the 15th century and the first half of the 16th century are an intermediate period in the development of Anatolian Turkish. Sinan Pasha, who was among the important representatives of this period, was a scholar who was interested in science and art from an early age, and spent his life researching, learning and teaching. He wrote after his return-i reputation; He is an artist who has demonstrated his mastery in prose with his Turkish works Tazarru'-nâme, Ma'ârif-nâme and Tezkiretü'l-Evliyâ, and has attracted attention with his unique style. The arts based on sound repetition, which is an important feature of Sinan Pasha's style and evaluated within the elements of harmony, covers a large part of Tazarru'- nâme. Arts based on sound repetition; Regardless of the meaning of the words, only the sounds that make up these words are considered. The main purpose in the use of these arts is to bring a harmonious structure based on musicality into the body by keeping the rhythmic sound flow in the foreground. Therefore, it plays an important role in the appreciation of the work, as well as the aesthetic use of these arts, which directly appeal to the ear, and provide harmony. Therefore, in our study; By making use of the Tazarru'-nâme text published by Mertol Tulum, the arts based on certain phonetic repetitions in the work were determined (seci, cinas, istikak, assonans-alliteration) were classified, their usage patterns and differences were examined.