Nurmuhammet Andalıp'ın Baba Ruşen, Zeynel Arap ve Kıssa-yı Firgun halk hikayelerinin incelenmesi

Abstract

Genel anlamda kapsayıcı bir başlık olarak "Türk Edebiyatı"nı edebiyat disiplini alt başlıklarını da hesaba katarak incelemek, birçok şeyi dışarıda bırakmaya sebep olacaktır. Zira tarihi veya coğrafi kapsamı düşünüldüğünde bu kadar geniş bir uzamda ve böyle büyük bir kronolojide çok büyük bir kültür yaratımı önümüze çıkacaktır. Hiçbir detayın atlanmadan ve olması gerektiği gibi incelenmesi ancak tarihi veya coğrafi bölümlemelerle ve kendisini benzerlerinden ayıran spesifik özellikleriyle daha küçük "Türk Edebiyatları"nın araştırılmasıyla mümkündür. Dolayısıyla her bir Türk sahası kendisine mahsus kültür kodlarıyla oluşturduğu yaratı geleneği ile diğerlerinden genelde benzerlik gösterse de özelde ayrıdır. Bu haliyle de ayrıca incelenmesi ve araştırılması gerekir. Özbek, Kırgız, Kazak, Türkmen, Azerbaycan, İran, Kıbrıs veya Anadolu'da ortak bir "Türk Edebiyatı" oluşurken bu sayılan her saha diğer sahalardan farklı olarak kendisine ait özellikleri, kültür kodlarını o sahanın eserlerine ve o eserleri vücuda getiren sanatkârlarına yüklemiştir. Bu amaçla çalışma konuları seçilirken genelden daha özele doğru araştırma ve incelemeler aynı zamanda bütün "Türk Edebiyatı" için büyük önem arz etmektedir. Bu büyük geleneğin bir parçası olan Türkmen edebiyatı, Türk kültürü ve edebiyatı içerisinde gerek sözlü gerekse yazılı ürünleriyle önemli bir yere sahiptir. Türkmen halk hikâyeciliğinin ve hikâyelerinin Türkiye'de az tanınan bir gelenek olması ve Türkmenlerin çok mühim şairlerinden Nurmuhammet Andalıp'ın Türkiye'de fazla bilinmemesi bu çalışmanın hazırlanmasına zemin oluşturmuştur. Bu bağlamda da "Nurmuhammet Andalıp'ın Baba Ruşen, Zeynel Arap, Kıssa-yı Fırgun isimli halk hikâyelerinin incelenmesi" adlı çalışma konu olarak seçilmiştir. Çalışmada Nurmuhammet Andalıp'ın Hayatı, Edebî Kişiliği ve Eserleri, Türkmen Destancılık Geleneği ve Andalıp'ın Hikâyeleri, Andalıp'ın Eserleri Üzerine Türkiye'de Yapılan Çalışmalar kısaca tanıtılıp ve değerlendirildikten sonra Baba Ruşen, Zeynel Arap ve Kıssa-yı Fırgun Hikâyelerinin epizot yapısı ortaya çıkarılmış, bu epizotlara bağlı motifler Stith Thomopson'un "The Motif Index of Folk Literature" (Halk Edebiyatının Motif İndeksi) adlı çalışması temel alınarak incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: halk hikâyeleri, yazarlar, gelenek, motifler, epizotlar

In general, analyzing "Turkish Literature" as an inclusive heading when sub-headings of the literary discipline would lead to the exclusion of many details, since a very comprehensive cultural heritage would be revealed, given the scale of the history and geography of this broad space and long chronology. An elaborate study, without overlooking any details, can only be possible by analyzing smaller-scaled "Turkish Literatures" based on historical or geographical classifications and that have their own distinctive qualities. Therefore, even though each location occupied by Turks resembles each other and creates a common tradition through similar, specific cultural codes; in reality, each location is different from each other. Thus, each location has to be separately analyzed and studied. Especially, the Uzbek, Kirghiz, Kazakh, Turkmen, Azerbaijani, Iranian, Cypriot and Anatolian; all together create the common heading, the "Turkish literature," yet, all such locations have their own unique properties and cultural codes, which sprung to life in their respective local works and that were reflected by the craftsmen and artists who gave life to these works. As a result, it is crucial for researches and studies to assume a deductive approach, especially at the stage of research topic selection, for the whole "Turkish Literature." The Turkmen literature, which is a part of this tradition, has a crucial place in both oral and written Turkish culture and literature. The fact that Turkmen folktales, storytelling, and Nurmuhammet Andalıp, one of the most recognized and important poets of the Turkmens are not widely known and recognized in Turkey, established the basis for this study. In this respect, the "Study of folk stories, 'Baba Ruşen,' 'Zeynel Arap,' and 'Kıssa-yı Fırgun' by Nurmuhammet Andalıp'" has been selected as the research topic for this study. In this study, the life of Nurmuhammet Andalıp, his literary identity and his works, the Turkmen storytelling tradition and stories of Andalıp, and studies on Andalıp's works that were conducted in Turkey will be shortly introduced and examined, then the episode structure of Baba Ruşen, Zeynel Arap, Kıssa-yı Fırgun will be introduced and analyzed on the basis of Stith Thomopson's "The Motif Index of Folk Literature." Keywords: folk stories, writers, tradition, motifs, episode