Eski Türk yazıtlarında töre ve örfi hukuk

Abstract

Milattan önceki ve sonraki dönemler için hayatının bir bölümünü konargöçer olarak yaşayan toplumların genel olarak kabul gördüğü "barbar kavimler" olgusu çeşitli kaynaklarda ele alınmıştır. Bu toplumlara yüklenen barbar kavramı; onların kanunsuz, düzensiz, medeniyetten uzak sıfatlarıyla nitelendirilmelerine sebep olmuştur. Bu konargöçer toplumlar arasında tarihte çok önemli yeri bulunan Türk boyları çeşitli kaynaklarda bu barbar yakıştırmasına maruz kalmıştır. Doğuda Ötüken ormanlarından, batıda Roma düzlüklerine kadar yayılmış olan Türk boyları tarihte barbar kavim olarak anılan halklar arasında gösterilmiştir. Hâlbuki Türk tarihi üzerine araştırmalar arttıkça bu kavmin döneminin üstünde bir teşkilatlanma yapısının, üstün bir kültürün, düzenli bir sosyal hayatının olduğu ortaya çıkmıştır. Kanunsuz olarak söz edilen bu toplumun sözlü hukuk kurallarının bulunduğu, devlet teşkilatlanmasının düzenli ve sistematik olduğu, gelişmiş bir kültürünün var olduğu ortaya çıkmıştır. Barbar kelimesinin Türk adıyla birlikte kullanımının ne kadar yanlış olduğu Türkler üzerine yazılan çeşitli yabancı kaynaklarla ortaya çıkmıştır. Eski Türk tarihi açısından Çin, Latin, Yunan gibi kaynakların yanında Türk göç yolu üzerinde bulunan Arap, Fars, Macar, Rus kaynakları da önemli yerler tutmaktadır. Eski Türk sözlü hukuku olan "Törü (Töre)"nün devlet idaresindeki yerleri, sosyo-kültürel hayattaki yerleri, askeri yönetimdeki yerlerine de değineceğimiz bu çalışmada İslamiyet'in kabulü ile "töre"nin "Örfi Hukuk" adıyla devamının da inceleneceği bir bölümü de dahil etmek istedik. Bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde "Töre'nin Tanımı ve Eski Türk Yazıtlarında Töre Kavramı", ikinci bölümde "Eski Türk Yazıtlarında Töre'nin Devlet İdaresindeki Yeri", üçüncü bölümde "Eski Türk Yazıtlarında Töre'nin toplumsal Hayattaki Yeri", son bölüm olan dördüncü bölümde ise "Örfi Hukuk" ana başlığı altında töreden örfi hukuka geçiş konusunda bazı unsurlar İfade edilecektir. Bu bölümler tek tek ele alınarak üzerine fazla durulmamış bir konu olan töre ve töreden örfi hukuka geçiş kavramlarına bir nebze de olsa netlik kazanması amaçlanmaktadır.

The phenomenon of "barbaric tribes", which is generally accepted by societies that lived part of their lives as nomad in the periods before and after BC, has been discussed in various sources. The phenomenon of barbarism imposed on these societies has caused them to be characterized as lawless, irregular, far from civilization. The Turkish tribes, which have a very important place in history among these migratory societies, have been subjected to this barbaric decription in various sources. The Turkish tribes, which spread from the Otuken forests in the east to the Roman plains in the west, have been shown among the peoples referred to as the barbarian tribe in history. However, as research on Turkish history has increased, it has become clear that there is an organizational structure, a superior culture, and a regular social life above the era of this people. It turned out that this society, which is mentioned as lawless, has oral legal rules, state organization is regular and systematic, and it has a developed culture. How wrong is the use of the concept of barbarian together with the Turkish name has been revealed by various foreign sources written on the Turks. Besides such sources as Chinese, Latin, and Greek, Arab, Persian, Hungarian, and Russian sources located on the Turkish migration route also hold important places in terms of ancient Turkish history. In this study, in which we will also touch on the places of "Törü/Töre (Ceremony)", the old Turkish oral law, in the state administration, their place in socio-cultural life, their place in the military administration, we also wanted to include a section where the continuation of the ceremony under the name of "Customary Law" with the adoption of Islam will also be examined. This study consists of four parts. In the first part "Definition of Ceremony and Concept of Ceremony in Old Turkish Inscriptions", in the second part "Place of Ceremony in State Administration in Old Turkish Inscriptions", in the third part "Place of Ceremony in public Life in Old Turkish Inscriptions", in the fourth part which is the last part, some elements of transition from ceremonial to customary law will be examined under the main title of "Customary Law". It is aimed to give some clarity to the concepts of transition from ceremonial and ceremonial to customary law, which is a topic that has not been focused on, by considering these sections one by one.