Hoca Cahan Arşi Divani (İnceleme Metin)

Abstract

ÖZET Klasik Türk edebiyatı araştırmaları yakın zamana kadar Anadolu ve çevresiyle sınırlıyken özellikle son dönemlerde Türk dünyasının çeperlerine kadar uzanmıştır. Bu bağlamda Çağatay edebiyatı ve kültür çevresiyle ilgili yeni çalışmalar öne çıkmaktadır. Çalışmamıza konu edinilen Hoca Cahan Arşî bu duruma iyi bir örnektir. 17. yüzyılda yaşayan Arşî, Türkistan'ın Buhara ve Semerkand gibi önemli kültür merkezlerinde yetişmiş, söz konusu şehirlerin kültürel atmosferinden beslenmiş, Arapça ve Farsça'yı bilen değerli bir sanatçıdır. Aslen bir Uyfur Türkü olan Arşî, yalnızca müstakil divanı ve bu divan içindeki şiirleriyle değil çevresinde teşekkkür eden kültür halkası ve gerçekleştirdikleriyle de dikkat çekici bir isimdir. Çalışmamızda Hoca Cahan Arşî'nin divanı üzerine odaklandık. Yaptığımız inceleme ve transkriptsiyon çalışmasının hem Arşî'nin tanınmasına hem de Divan'ın Türk edebiyatı tarihi içinde hak ettiği yeri almasına hizmet edecektir. Bunun yanı sıra Arşî ve Divanı üzerine yapılan böylesi bir çalışma Uygur ve Çağatay edebiyatlarının bilhassa 17. yüzyıldaki durumu ve muhtevası için önem arz etmektedir. Anahtar kelimeler: Hoca Chan Arşî, divan, Uygur edebiyatı, Klasik Türk Şiiri

ABSTRACT Classical Turkish literature research was limited to Anatolia, especially in the last period of the Turkish world literature surroundings out of bound until recently. In this context new studies about the Chagatai literature and the cultural environment come to the fore. Hoja Jahan Arshi, who is the subject of our study, is a good example of this situation. Arshi, who lived in the 17th century is a valuable artist who grew up in the important cultural centers of Turkestan such as Bukhara and Samarkand, who was fed up with the cultural atmosphere of these cities and who learn Arabic and Persian basically. Originally an Uyghur Turk, Arshi is a remarkable figure not only with his independent divan and his poems in this divan, but also with his cultural circle and his actions. In our study, we focused on Hoja Jahan Arshi's divan. Our review and transcription study will serve to both Arshi's recognition and Divan's deserving place in the history of Turkish literature. In addition, such a study on Arshi and his Divan is important for the state and content of Uyghur and Chagatai literature especially in the 17th century. Keywords: Hoja Jahan Arshi, divan, Uyghur Literature, Classical Turk Poetry.