Nevşehir Çoban Folkloru

Abstract

Belirli bir mesleğin etrafında oluşan adetler, anlatılar ve dil kullanımları, "meslek folkloru" adıyla halk bilimi çalışmalarında incelenmektedir. Sözlü ve sözsüz iletişim biçimlerinden kullanılan tekniklere, ritüelistik yapıdan inanç ve mizaha kadar birçok bileşen meslek folklorunun öne çıkan karakteristiklerindendir. Nevşehir yöresinde çobanlık mesleğine bağlı folklorik birikimin ortaya çıkarılması amaçlanan bu çalışmada çobanlığın çeşitli yönleri üzerinde durulmuştur. Geçmişte göçebe bir toplum olan Türklerin geçim kaynaklarının başında hayvancılığın geldiği bilinmektedir. Bu bağlamda Türk kültüründe çobanlık geçmişten günümüze kadar devam eden bir meslektir. Çobanlık bir meslek olduğu kadar geleneksel uygulamaların ve sözlü kültür ürünlerinin de bir taşıyıcısıdır. Çobanların söyledikleri türküler, çaldıkları kaval ezgileri ve anlattıkları fıkralar yaylalarda kalmamış, yıllarca nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar gelmiş ve halk kültürünün içinde yerini bulmuştur. Anadolu'da genelde babadan-oğula geçen çobanlık maddi kültür unsurlarıyla da dikkat çekmektedir. Toplumda çobanların her zaman bir yeri olmuştur. Kimi zaman yağmur dualarında yer almışlar, kimi zaman da düğünlerdeki seyirlik oyunlarda icracı olmuşlardır. Anadolu'da görülen çoban kültürünün izleri Nevşehir yöresindeki köy, kasaba ve ilçelerde de görülmektedir. Çalışmanın konusu, Nevşehir yöresindeki çobanlık mesleği etrafında oluşmuş sözlü kültür ürünleri, inanç ve uygulamalar ve maddi kültür unsurlarının araştırılmasıdır. Tez, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çobanlıkla ilgili halk bilgisi ele alınmış, ikinci bölümde çobanlıkla ilgili halk edebiyatı ürünleri tanıtılmış, üçüncü bölümde ise çobanlık mesleğinin icrasına dönük bulgular incelenmiştir. Tezde, günümüzde sayıları oldukça azalan çobanların meslekle ilişkili folkloru kayıt altına alınmıştır. Çobanın yalnızca mesleğin bir temsilcisi olmadığı, geçmişten günümüze bir kültür taşıyıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma, halk bilimi alan araştırması yöntemlerine bağlı olarak alandan derlenen malzeme üzerinde yapılan incelemeye dayanmaktadır.

The customs, narratives and language uses at around a spesific profession are examined in folklore studies which called as "occupational folklore". Many components from oral and non-verbal forms of communication to techniques, from ritualistic structure to belief and humor are all the featured characteristics of occupational folklore. In this study, which is aimed to reveal folkloric accumulation related to the shepherd profession in Nevşehir region, various aspects of shepherd are emphasized. It is known that livestock breeding is one of the main source of livelihood of Turks who are a nomadic society in the past. In this context, in Turkish culture, shepherd is an occupation that has been continuing from the past to the present. Shepherd is also an occupation as well as a carrier of traditional practices and oral culture products. The folk songs that shepherds sang, the melodies of the reedpipes which are played by them, and the jokes they told did not stay in the highlands; they have been transferred to the present for many years and have been found places in the folk culture. The shepherd, which usually goes from father to son in Anatolia, attracts attention with its material culture elements. Shepherds have always had a place in society. Sometimes they took part in the rain prayers and sometimes they have become a performer in the rural games of wedding ceremonies. The traces of the shepherd seen in Anatolia are also seen in the villages, towns and districts of Nevşehir. The subject of the study is to research verbal culture products, beliefs and practices and material culture elements around the shepherd occupation in Nevşehir region. The thesis consists of three parts.In the first chapter, folk knowledge about the shepherd was discussed. In the second section, folk literature products which are related to the shepherd were introduced and in the third section the findings about the performance of the shepherd occupation were examined. In the thesis, as the numbers of them are quite diminishing today, shepherds' folklore which is related with their occupation has been recorded. It is concluded that the shepherd was not only a representative of the occupation, but a carrier of culture from past to present. This study is based on the examination of the material collected from the field depending on the methods of folklore field research.