Özet:
Bu çalışmada, Nevşehir ilinde patates üretimi yapan Merkez, Derinkuyu, Ürgüp ilçelerinde ve köylerindeki işletmelerin patates üretiminde kullandığı girdilerin (insan işgücü, makine gücü, kimyasal gübreler, tarımsal ilaçlar, su, tohum vb.) ve çıktıların (patates) enerji kullanımı belirlenmiştir. Kullanılan girdiler; dolaylı, doğrudan, yenilenebilir ve yenilenemez enerji grupları olarak gruplandırılmıştır. Enerji kullanım etkinliği hesaplamalarında; enerji çıktı - girdi oranı, spesifik enerji, enerji verimliliği ve net enerji hesaplamaları yapılmıştır. Araştırmada sörvey, anket, gözlem, ölçüm ve hesaplamalar yapılmış olup, toplanan veriler tablo haline getirilerek, Excel programında analiz edilmiştir. Çalışma, “Oransal Örnekleme Yöntemi” ne göre Nevşehir Merkez, Derinkuyu ve Ürgüp ilçelerinde her ilçeden 9 köy tesadüfî olarak seçilerek, toplamda 27 köy ve 189 işletme üzerinde yürütülmüştür. Patates üretiminde enerji girdisi 70729.64 MJ ha-1, enerji çıktısı 111447.33 MJ ha-1 olarak hesaplanmış ve enerji çıktı / girdi oranı 1.58 olarak belirlenmiştir. Enerji girdilerinin % 41.60’ı kimyasal gübre enerjisi, % 32.60’ı sulama suyu enerjisi, % 15.99’u tohum enerjisi, % 4.97’si yakıt enerjisi, % 2.29’u makine gücü enerjisi, % 1.13’ü taşıma enerjisi, % 0.77’si insan işgücü enerjisi, % 0.58’i kimyasal ilaç enerjisi ve % 0.08’i çiftlik gübresi enerjisinden oluşmaktadır. Patates üretiminde enerji kullanım etkinliği, enerji verimliliği, spesifik enerji ve net enerji sırasıyla 1.58; 0.50 kg MJ-1; 2 MJ kg-1 and 40717.69 MJ ha-1 olarak hesaplanmıştır. Bu araştırmanın diğer aşaması, patates üretimi yapılan alanlarda enerji haritalarının mekânsal olarak Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamında haritalanmış olmasıdır. Çalışmanın ilk aşamasında, 2016 yılında Nevşehir ilinin Merkez, Derinkuyu ve Ürgüp ilçelerinde araştırma yapılan patates alanlarında sistematik örnekleme yöntemine göre sörvey yapılmıştır. Sörvey çalışmaları sonucunda patates alanlarında enerji durumları saptanırken, sörvey çalışmaları sırasında incelenen patateslerin tanılaması yapılmıştır. İkinci aşamada ise, incelenen patates alanlarının GPS yardımıyla koordinatları alınmış olup, elde edilen koordinat değerleri sayısal ortamdaki Sayısal Yükseklik Modeli üzerine aktarılmıştır. Arc Map ortamında koordinatsal olarak enerjisel olarak mekânsal noktalar işlenmiş ve bu konumsal veriler jeoistatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Yapılan literatür taramalarında Nevşehir ilindeki patates alanlarında enerji kullanım etkinliğinin belirlenmesi ve CBS ortamında mekansal olarak enerji dağılım haritalarının oluşturulmasına yönelik bugüne kadar detaylı bir çalışmanın yapılmadığı görülmüştür. Çalışma bu bakımdan ilk olma özelliğini taşımaktadır.