Bozkır kültüründe tekstilin ortaya çıkışı ve kullanım alanları

Abstract

Tekstil, ilk insandan itibaren örtünme ihtiyacı ile birlikte yaşamı kolaylaştıran birtakım etkenler sonucunda ortaya çıkmıştır. Daha sonra deneme yanılma yöntemi ile hayatımıza girmiş ve varlığını sürdürmeye de devam etmektedir. Öncelikle liflerin keşfedilmesiyle birlikte ip yapımının gerçekleşmesi ve çeşitli yöntemlerle kullanılabilen bir tekstil formuna sokulmuştur. Özgürce yaşamlarını Orta Asya'da geçiren bozkır kültürü insanının coğrafyasında, kendisini her türlü etkenden koruma ve örtünme istediği gereğince tekstil ürünleri kullanmaya başlamışlardır. Bozkır kültüründe yaşayan Türkler kullandıkları tekstil ürünlerini üretmek için bitki ve hayvan liflerinden faydalanmışlardır. Keten, kenevir ve pamuk gibi bitki lifleriyle koyun, keçi, deve gibi hayvanların deri ve tüylerinden kendilerine en güzel kıyafetleri yaptılar. Özellikle küçükbaş hayvancılığın hâkim olduğu bu coğrafyada koyun yününden keçe üretiminde oldukça başarılıydılar. Yünü ısı ve basınçla birleştirip bambaşka bir tekstil malzemesi olan keçeyi hayatlarının her alanında cömertçe kullandılar. Çin'e yakın coğrafyada yaşamış olan Orta Asyalılar ipek kumaşları ile hükümdarlarına ve soylularına eşsiz kıyafetler dikip otağlar yapmışlardır. Türkler pantolon, kaftan, gömlek, börk gibi tekstil ürünü kıyafetler giyiyordu. Ata binerken, savaşa giderken, göç ederken kendilerini daha hızlı ve çevik hareket edebilecekleri şekilde elbiseler giymişlerdir. Keçeyi aplike ederek çoğu eşyasını şekillendirip renklerle süslüyorlardı. Keçeden yapılmış çadırlarda yaşayarak, çadırın içini halı, kilim, cicim ve yaygılar ile dekore ediyorlardı. Halı ve kilim dokumada Orta Asya sanatçıları dünyaya eşi benzeri bulunmayan örnekler sergilemiştir. Türkler atalarının öte dünyada da rahat hayat sürmelerini sağlamak için onlara korunaklı mezarlar olan kurganları inşa etmişlerdir. Kurgan araştırmaları neticesinde ahiret inancına sahip olan Türkler günlük hayatta kullandığı çoğu eşyayı, ölen atasıyla birlikte gömerek o dönemde yaşayan kültürler hakkında bilgi edinmemizi sağlamıştır. Kurganlarda bulunan tekstil buluntularını incelendiğinde, atalarının ölü bedenlerine giydirdikleri kıyafetler ve onlara sundukları tekstil ürün kalıntılarını görmekteyiz.

Emergence of textile ensued in consequence of a number of facilitator factors for life together with the need to cover beginning from the primitive man. Then, it came into our life by trial and error method and is continuing its existence. First of all, with rope making along with invention of fibers and various methods, it was put into a useable form of textile. In steppe culture men's geography, who spent their freely-lives in Middle Asia, people began to use textile products as per their wish to guard themselves (self-defense) from all kinds of factors and to cover. Turks who were living in steppe culture were making use of plant and animal fibers so that they could produce textile products they used. Turks made for themselves the most beautiful clothes from skins (hides) and hairs of animals such as sheep, goat and camel, and from plant fibers such as linen (flax), cannabis and cotton etc. Particularly, in this geography at which ovine breeding was dominating, they were quite successful in making felt from (of) sheep's wool. They used generously the felt, which became an utterly different material of textile by combining the wool with heat and pressure, in every parts of their lives. Middle Asian People who lived in a geography near to China sewed unique clothes and built otağ (marquee, tent) to their rulers and noblesses, by their silk fabrics. Turks were wearing textile product-clothes such as trousers, caftan (kaftan), shirt, headgear (börk). They brought (turned) all kinds of textile products into a shape that was belonging to them so that they can make themselves faster and more agile while they were riding on horse, going to war and immigrating. By appliqueing the felt, they were giving shape to their many things (goods) and ornamenting with colour. They were decorating inside of the tents with carpets, rugs, light rugs and ground clothes, by living in tents which were made of the felt. In weaving carpet and rug, Middle Asian artisan exhibited the unprecedented examples in the world. Turks built kurgans (cairns), which were the sheltered tombs, for their ancestors to provide them with a comfortable life to spend in the other world, as well. Turks who had the belief in after-life buried their dead ancestor together with many things which were used by that ancestor in daily life. Studies on kurgan provided us to obtain information about cultures which had lived during that period. When textile findings in kurgans have been examined, we see clothes they dressed to ancestors' dead bodies and textile-product remainings they presented to them.