Ruh sağlığı sorunu olan hastalarda içselleştirilmiş damgalama, sosyal destek ve bunların tedaviye uyuma etkisi

Abstract

Günümüzde psikiyatrik hastalığı olan bireyler hala tüm dünyada büyük bir damgalama ve ayrımcılık ile karşı karşıya kalmaktadır. Damgalama hastalığın gidişatını ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen dolayısıyla tedaviye uyumu zorlaştıran etmenlerden biri olarak değerlendirilebilir. Ayrımcılık ve damgalama nedeniyle toplum dışına itilen ruh sağlığı sorunu olan hastalar sosyal destek kaynaklarını kaybetmektedirler. Ruh sağlığı sorunu olan hastaların tedavisinde sosyal desteğin önemi göz ardı edilemez. Bu araştırma ruh sağlığı sorunu olan hastaların tedaviye uyumlarını olumsuz etkileyebileceği düşünülen, içselleştirilmiş damgalama ve sosyal destek yetersizliğinin incelenmesi ve bunların tedaviye uyuma etkisinin araştırılması amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Şanlıurfa İl Merkezinde bulunan, Şanlıurfa Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde ruhsal sorunları nedeniyle ayaktan tedavi gören hastalar oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise; Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Polikliniği'nde Haziran 2018 - Ağustos 2018 tarihleri arasında ruhsal hastalık tanısı ile takip edilen, araştırmaya dâhil edilme kriterlerini karşılayan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 200 hasta oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak; araştırmacılar tarafından ilgili literatür taranarak hazırlanan sosyodemografik bilgileri içeren Kişisel Bilgi Formu, Ruhsal Hastalıkların İçselleştirilmiş Damgalama Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Morisky Uyum Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada elde edilen veriler SPSS istatistik paket programında (Version22, ChicagoIL, USA) değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı ve analitik istatistikler kullanılmıştır. Veri toplama araçlarından elde edilen veriler sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma değerleri ile incelenmiştir. Sayısal değişkenler ile ölçeklerden alınan puanlar arasındaki ve ölçeklerin birbirleri ile arasındaki ilişki Spearman Korelasyon analizi ile kategorik değişkenlerde ölçeklerden alınan puanlar arasındaki fark ise ikili gruplarda Mann Whitney U, ikiden fazla gruplarda ise Kruskall Wallis testi ile değerlendirilmiştir. Karşılaştırmalarda p<0.05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Araştırmaya katılan bireylerin Ruhsal Hastalıkların İçselleştirilmiş Damgalama Ölçeği (RHİDÖ) toplam puan ortalaması 67.59±16.46, Yabancılaşma alt boyutu puan ortalaması 15.16±4.60, Kalıp Yargılar alt boyutu puan ortalaması 13.76±3.68, Algılanan Ayrımcılık alt boyutu puan ortalaması 10.05±4.03, Sosyal Geri Çekilme alt boyutu puan ortalaması 15.92±4.77, Damgalamaya Karşı Direnç alt boyutu puan ortalaması 12.69±3.46'dır. Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) toplam puan ortalaması 47.27±19.58, Aile alt boyutu puan ortalaması 19.78±7.95, Arkadaş alt boyutu puan ortalaması 15.27±9.38, Özel Biri alt boyutu puan ortalaması 12.21±9.29'dur. Morisky Uyum Ölçeği Yüksek Uyum alt boyutu %24.5, Orta Düzey Uyum alt boyutu %50.5, Düşük Uyum alt boyutu ise %25.0 olarak belirlenmiştir. RİHDÖ Toplam puan ile ÇBASDÖ toplam puan (r:-0.45) ve ÇBASDÖ'nün Aile (r:-0.34), Arkadaş (r:-0.33) ve Özel Biri (r:-0.32) Alt Boyut puanları arasında negatif yönde zayıf düzeyde istatistiksel olarak anlamlı ilişki belirlenmiştir (p<0.05). Araştırmaya katılan hastaların psikiyatrik hastalık süresi ile ÇBASDÖ Toplam puanı arasında negatif yönde çok zayıf düzeyde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır (r:-0.21, p<0.05). Sonuçlar incelendiğinde, araştırmamıza katılan ruh sağlığı sorunu olan bireylerin orta düzeyde içselleştirilmiş damgalamaya sahip oldukları ve orta düzeyde sosyal destek algıladıkları bulunmuştur. Ruhsal hastalıklarda tedaviye uyumda risk gruplarını belirlemede uzun süre hastalık tanısı ile izlenen ve sosyal desteği eksik algılayan hastaların dikkate alınması gerektiği söylenebilir.

Today, individuals with psychiatric disorders are still facing a great deal of stigma and discrimination all over the world. Stigmatization can be considered as one of the factors that adversely affect the course of the disease and the quality of life. Patients with mental health problems who are pushed out of society due to discrimination and stigmatization lose their social support resources. The importance of social support in the treatment of patients with mental health problems can not be ignored. This study was carried out to investigate the effect of internalized stigma and social support deficits which are thought to affect the adaptation of the patients with mental health problems negatively to their treatment and to investigate their effect on treatment compliance. The population of the study consisted of the patients who were treated at the Mehmet Akif İnan Training and Research Hospital in Şanlıurfa City Center and were treated as outpatients due to their mental problems. The sample of the research; Between June 2018 and August 2018, the 200 patient who were followed up with the diagnosis of psychiatric disorder at the Psychiatry Outpatient Clinic of Mehmet Akif İnan Training and Research Hospital and met the criteria for inclusion in the study and accepted to participate in the study. As a data collection tool; Personal Information Form containing the sociodemographic information prepared by searching the related literature by the researchers, Internalized Stamping Scale of Mental Illnesses, Multidimensional Scale of Perceived Social Support and Morisky Adjustment Scale were used. The data obtained from the study were evaluated in SPSS statistical package program (Version22, Chicago IL, USA). The data obtained from data collection tools were analyzed with number, percentage, mean and standard deviation values. The relationship between the numerical variables and the scores obtained from the scales and the relationship between the scales by Spearman correlation analysis, The difference between the scores obtained from the scales in categorical variables is Mann Whitney U, Kruskal Wallis test was used in more than two groups. p<0.05 was considered statistically significant in the comparisons. The total score average of the internalized Stigma of Mental Illnesses was 67.59±16.46, The mean score of the alienation sub-dimension is 15.16±4.60, The mean value of Mold Judgments sub-dimension is 13.76±3.68, The average of the perceived Discrimination sub-dimension is 10.05±4.03, The average of the withdrawal sub-dimension is 15.92 ± 4.77, The average of the stigma sub-dimension is 12.69±3.46. The mean total score of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support was 47.27±19.58, The mean of the family sub-dimension was 19.78±7.95, The mean of friend sub-dimension is 15.27±9.38, The mean of the special sub-dimension is 12.21±9.29. Morisky Fit Scale High Fit subscale 24.5%, Medium Adaptation sub-dimension was 50.5%, The Low Adaptation subscale was determined as 25.0%. Internalized Stigma Scale of Mental Disorders Total score with Multi-Dimensional Perceived Social Support Scale total score (r:-0.45) and Multidimensional Scale of Perceived Social Support Family (r:-0.34), Friend (r:-0.33) and Private Person (r:-0.32) There was a statistically significant negative correlation between the sub-dimension scores (p<0.05). There was a very weak negative correlation between the duration of psychiatric illness and the total score of Multidimensional Scale of Perceived Social Support (r:-0.21, p<0.05). When the results were examined, it was found that individuals with mental health problems who participated in our study had moderate internalized stigma and received moderate social support. It can be said that patients with mental illnesses who are diagnosed with the disease for a long time and who do not have any social support should be taken into consideration.