1923-1938 döneminin popüler mitolojisi: Atatürk kültü

Abstract

İktidarların, meşruiyetlerini sağlamak için icat ettiği politik bir sembol olarak lider kültü ya da kişi kültü, Tanrı veya benzeri bir varlığı ve bu varlığa duyulan bağlılığı ifade biçimlerini ihtiva etmektedir. Yirminci yüzyıl ulus devletlerinde yükselen milliyetçiliğin etkisiyle ulus inşa sürecinde, ulusun etrafında kenetlendiği karizmatik liderler yaratılmış ve birçoğu yüceleştirilerek kültleşmiştir. Kişi kültünün en belirgin özelliği liderin insan ve doğa üstü özellikler atfedilerek efsaneleştirilmesi ve bununla mitolojik bir nitelik kazanmasıdır. Mustafa Kemal Atatürk de yaşadığı dönem boyunca ve günümüze dek varlığı sürdürülen imgesi ile ideolojinin birer aygıtı olan aydınlar, seçkinler ve basın eşliğinde kültleşmiştir. Aydınların şiir ve hikâyelerinde, kamusal mekânlara yerleştirilen anıt ve heykellerde, vekillerin resmi ideolojinin basın organı işlevi gören gazetelerde işledikleri Atatürk imgesi, toplumda yayılan bazı efsanelerle birleşerek doğaüstü niteliklere sahip bir kahraman yaratılmasına katkıda bulunmuştur. Bu minvalde çalışma Mustafa Kemal Atatürk kültünü, inşa(1923-1930) ve kurumsallaşma dönemi(1930’lar) içinde ele alarak, bir sembol olarak kişi kültünün iktidarın meşruiyetini sağlamadaki işlevini analiz etmeyi amaçlamaktadır.