Kumul on iki makamı üzerine bir inceleme

Abstract

Uygur Türkleri, zengin ve köklü bir kültüre sahip olmaları, merkezî bir coğrafyada yaşamaları ve tarihî süreçte Şamanizm, Totemizm gibi inanç sistemlerini ve Maniheizm, Budizm, Nasturilik ve İslamiyet gibi çeşitli dinleri kabul etmeleri nedeniyle sosyo-kültürel yaşamları açısından Türk boyları arasında ayrı bir yere sahiptir. Bu zengin kültürel yapıyı içinde barındıran makam ve meşrepler ise farklı kaynaklardan beslenerek günümüze kadar gelmiştir. Uygur On İki Makamı, Uygurların hayatının tüm yönlerini müzikli bir dille, geniş boyutta ifade eden, Doğu müzik tarihinin en önemli eserlerinden biridir. Uygur On İki Makamı tarih boyunca Uygur halkının manevî dünyasına, sosyal hayatına ve psikolojisine sinmiştir. Ayrıca sosyal hayatta edep ve ahlak öğreten, manevî kudreti ile halkın sosyal hayatını zenginleştiren, millî gururunu ifade eden, sanat huzurunu zenginleştiren bir role sahip olmuştur. Uygur On İki Makamı içeriği, şekli, üslubu, gerçekçiliği, etkisi ve çeşitliliği yönünden itibar kazanmış önemli bir eserdir. Uygur On İki Makamı kuşaktan kuşağa aktarılan halk şiirleri, destanlar, halk hikâyeleri, Lütfî, Nevayî, Kalender gibi meşhur klasik şairlerin eserlerinden seçilmiş şiirlerden teşekkül etmektedir. Daha önce halk arasında kuşaktan kuşağa aktarılan makam müzikleri, 16. yüzyılda Yarkent Hanlığı Sultanı Abdureşit Han'ın eşi Amannisahan'ın müzisyenleri bir arada toplayarak gerçekleştirdiği sistemli derleme çalışmaları sonucunda kendi içerisinde bütünlük oluşturan bir müzik sistemi hâline getirilmiş ve günümüze kadar devam etmiştir. Uygur makamları içinde mühim bir yere sahip olan Kumul On İki Makamı ise ezgi ve müzik aletleri yönünden Uygur On İki Makamı ile benzerlik arz ederken içerik açısından ayrılmaktadır. Bu çalışmada temelde Kumul On İki Makamı ve özelliklerini konu almaktadır. Ancak bu makamların ortaya çıktığı ve icra edildiği Kumul'un tarihi, coğrafyası, demografik yapısı, Kumuldaki insanların sosyal hayatı, eğitimine de yer verilmiştir. Çalışmanın Birinci bölümünde makam kavramı, Uygur On İki Makamı ve özelliği, Uygur On İki Makamının icrasında kullanılan çalgılar hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde; Kumul makamlarının ortaya çıkışı, makamların isimleri, Kumul makamında kullanılan çalgılar, Kumul makamlarının icracıları, Kumul makamlarının icra ortamlarından bahsedilmiştir. Üçüncü bölüm de ise, Kumul On İki Makamı ile halk destanlarının ve halk şiirinin ilişkisi üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde Kumul makamının Türkiye Türkçesine aktarılmış metnine ve transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Uyghur Turks, rich and deep-rooted culture, and history live in the central region, belief systems such as Shamanism, Totemism and because of various religions such as, Manichaeism, Buddhism, Nestorians, and Islam to accept the socio-cultural life has a special place among the Turkish tribes in terms of. Hosting this rich cultural structure of muqam and dispositions has come up today is fed from different sources. Twelve Uyghur Muqam, Uyghurs are a musical language all aspects of life, representing large size is one of the most important works in the history of eastern music. Twelve Uyghur Muqam, Uyghur people throughout the history of the spiritual world, is permeated social life and psychology. Teaches social life of decency and morality, enriching people's social life, with spiritual power of expressing national pride, it has had a role in enriching the art of peace. With the spiritual power that teaches decency and morality in social life that enriches the social lives of the people expressing national pride, it has had a role in enriching the art of peace. Twelve Uyghur Muqam, the content, form, style, realism, and diversity is an important work that has gained the reputation in terms of impact. Twelve Uyghur Muqam are formed by from generation to generation folk poetry, epics, folk tales and selected poems from the works of famous classical poets such as Lutfi, Nevayî and Kalender. Previously passed from generation to generation maqam music among the people, in 16th century, Yarkand Khanate Sultan Abduresit Khan's wife Amannisah as a result of systematic compilation work carried out by collecting musicians together was being turned into a music system creates unity in itself and has continued until today. Kumrul Twelve Muqam, which has an important place in the Uyghur Muqam, although similar in terms of melody and musical instruments used in Uyghur Twelve authorities, it is divided in terms of the content. In this study, we've basically focuses on the Kumrul Twelve Muqam properties. This study is also included, the place of emergence of these muqam and are executed, Kumul's history, geography, demographics, education and social life of the people in the Kumul. In the first part of the study, the concept of muqam, the Uyghur Twelve Muqam and feature detailed information about the instruments used for the performance of the Uyghur Twelve Muqam are given. In the second part; emergence of the Kumrul Muqam the names of the muqam, the instruments used in the Kumrul Muqam, performers of the Kumrul Muqam in the execution environment of the Kumrul Muqam were mentioned. In the third section, focuses on the relationship with the Kumrul Twelve Muqam of folk poetry and folk legends. In the fourth chapter there is a text about Kumrul Muqam translated into the Turkish, fifth section is also included in the transcribed text.