Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktarma sorunları -Azerbaycan masalları üzerine bir çalışma

Abstract

Türk dünyasının bütünleşme hadisesi Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra hızlanmıştır. Bir topluluğun anlaşılması ve aktarılması onun kültürel değerleriyle olan bağına bağlıdır. Türk toplulukları arasında etkileşim hep bir oranda kalmıştır ve çok az eser Türkiye Türkçesine aktarılma imkânı bulmuştur. Edebi eserlerin aktarımında karşılaşılan sorunlar da çoğunlukla bu yüzdendir. Çünkü bir eserin kendi kültürü dışında bir başka kültüre aynı değerde aktarılması zordur. Bu süreçte karşılaşılan tüm zorluklar tek tek saptanarak çözülmeli ve bir başka eser aktarımında tekrarlanmamalıdır. Bunun sonucunda edebi değeri yüksek eserler kendi milleti dışında diğer milletlerde de aynı yankıyı bulabilir. Çalışmamızda ise Oğuz grubu Türk lehçelerinden biri olan Azerbaycan Türkçesi üzerine incelemeler yapılmıştır. Azerbaycan Türkçesinin önemli folklorik malzemelerinden biri olan masallar üzerinde aktarma yapılarak aktarma sırasında karşılaşılan güçlükler üzerinde durulmuştur. Gerek dilbilgisi gerekse atasözü, deyimler gibi kalıplaşmış kelimeler ve cümleler üzerinde değerlendirmeler yapılarak aktarma sırasında karşılaşılan zorluklar anlatılmaya çalışılmıştır. Tüm bu incelemeler ışığında aktarma yapılırken kelimelerin eş değerlilikleri, cümlelerin farklı yapılardaki kullanımları, eklerdeki istem farklılıkları gibi pek çok konu üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada ise; Azerbaycan masallarından on masal üzerinde incelemeler yapılmıştır. Bu on masal Türkiye Türkçesine aktarılmış ve bu aktarma sırasında karşılaşılan güçlükler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu sorunlara bir de masal gibi geleneksel bir kavramın özellikleri eklenince aktarma nispeten zorlaşmıştır. Çalışmamız giriş ve 3 bölümden oluşmaktadır. Bunun yanında çalışmanın sonunda anlamı bilinmeyen kelimeler ve deyimler için sözlük bulunmaktadır. Giriş bölümünde aktarma kavramından, aktarma ve çeviribilim terimlerinden, aktarma türlerinden bahsedilmiştir. Aktarma sorunundan bahsedilerek bu alanda yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Bölümün sonunda ise Azerbaycan Türkçesi tarihinin kısa bir anlatımı yer almaktadır. Ayrıca ana hatlarıyla Azerbaycan Türkçesi Dilbilgisine de yer verilmiştir. Azerbaycan Türkçesine ait dilbilgisi kuralları; Çağdaş Türk Lehçeleri El Kitabı, Çağdaş Türk Lehçeleri, Azerbaycan Türkçesi ve Türk Lehçeleri Grameri kitaplarından faydalanılarak oluşturulmuştur. Birinci bölümde, aktarılan masallar üzerinde aktarma yapılırken karşılaşılan güçlükler başlıklar halinde ele alınarak incelenmiştir. Bu başlıklar altında ele alınan sorunlar aktarılan metinden alınan örneklerle açıklanmıştır. Hacmi arttırmamak adına örnekler az tutulmuştur. Bu bölümdeki başlıklar, Sermin YUMUŞAK'ın yüksek lisans bitirme tezinden ve pek çok aktarma sorunları ile ilgili makaleler ve yüksek lisans/doktora tezlerinden faydalanılarak oluşturulmuştur. İkinci bölümde, seçilen on masal Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Aktarma yapılırken Azerbaycan masallarının değişmez özellikleri korunmuştur ancak Türkiye Türkçesine uyarlanması gereken noktalar değiştirilmiştir. Örneğin; Azerbaycan masalları görülen geçmiş zamanda yazılmış olmasına rağmen Türkiye Türkçesindeki şartlara uygunluk sağlaması açısından tüm masal duyulan geçmiş zamanda çekimlenmiş cümlelerle aktarmaya çalışılmıştır. Devrik cümle kuruluşları kurallı cümleler haline getirilmiştir, atasözleri ve deyimlerin birebir karşılığı varsa Türkiye Türkçesindeki hāliyle verilmeye çalışılmıştır. Masalların kolay anlaşılabilmesi için Türkiye Türkçesindeki dil ve üsluba uygun bir şekilde aktarma yapılmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise "Azerbaycan Nağılları" adlı eserden aktarılmak için alınmış olan masal metinleri yer almaktadır.

Integration of the Turkish world events have accelerated after the collapse of the Soviet Unıon. An understanding of the community and transfer depends on the look of its cultural values. Interaction among the Turkish community has always remained a very small percentage and Turkey had the opportunity to work on are translated into Turkish. The problems encountered in the transfer of literary works mostly for this reason. Because it is difficult to transfer a work of equal value to another culture outside of their own culture. This process must be resolved all the difficulties encountered in determining an individual and must. Literary works of high value as a result of this find echo in other people outside their own nation. The study has been conducted on Azerbaijan Oguz group of Turkish, which is a Turkish dialect. Azerbaijan made important folkloric material transfer on transfer tales, one of the problems encountered in this order of Turkish respectively. Both the grammar; as well as proverbs, idioms making assessments on stereotyped words and phrases such as transfer issues have been identified. All of these studies equivalence of words when transferring the light, use different sentence structures, focused on many issues such as differences in the claims adds. In this study; over ten tales of Azerbaijan tale investigations were carried out. These ten tales Turkey has been translated into Turkish and the difficulties encountered during the transfer are tried to be determined. It features a traditional concept of the tale as an added transfer problems are relatively difficult. This study consists of an introduction and three sections. This means that there are unknown dictionary for words and phrases at the end of the next working. Preamble the concept of transfer, transfer and translation of the term is mentioned transmission type. mentioning the transfer is given to the study of problems in this area. The session concludes with Azerbaijan Turkish is located a short narrative history. Also included in the Azerbaijani Turkish grammar outline. Azerbaijan grammar of Turkish; Çağdaş Türk Lehçeleri El Kitabı, Çağdaş Türk Lehçeleri, Azerbaycan Türkçesi and Türk Lehçeleri Grameri was created by utilizing the book. In the first part, on transfer transferred tales while difficulties were examined for the title. This title problems discussed below are described with examples taken from the imported text. On behalf not to increase the volume of samples are kept small. Topics in this section, Sermin YUMUŞAK from soft graduate thesis and many articles on the issue of transfer and graduate / doctoral thesis was created by utilizing. In the second part has been transferred to Turkey Turkish selected ten tales. Transmission is maintained constant features of the tale while Azerbaijan but Turkey points to be adapted to Turkish has been changed. For example; Although written in the past tense tale of Turkey observed in Azerbaijan in terms of ensuring compliance with the conditions in Turkish history it has tried to convey with all heard tales also inflected sentences were followed. Anacoluthon institutions have become canonical sentences, if you have the money exactly the proverbs and idioms have been submitted in Turkey Turkish. Turkey has attempted to understand the tales easy transfer in accordance with the language and the style in Turkish. In the third part, "Azerbaijan Nagila" are located tale texts, which were to be transferred from his work.