Ulusal riskler, jeopolitik riskler ve küresel belirsizliklerin Türk lirasının değeri üzerindeki etkileri

Abstract

Çalışmada, risk ve belirsizliklerin TL değerine etkileri grafikler yardımıyla yorumlanmış ve VAR modeliyle araştırılmıştır. Analizde, Türkiye’nin CDS primleri, jeopolitik risk endeks değerleri, Türkiye’nin belirsizlik endeks değerleri ve dünya belirsizlik endeksi değerleri 2010:03 – 2021:08 dönemleri için ele alınmıştır. Önce C-i-S (2009) çoklu yapısal kırılmalı birim kök testleri yapılmış ve durağan serilerin nedensellik ilişkileri tespit edilerek EKK tahminiyle parametre katsayıları bulunmuştur. Kurulan VAR modelinde, etki-tepki fonksiyonları ve varyans ayrıştırması incelenmiştir. Bulgulara göre, en güçlü değişken CDS olup, sonuçlar teorik ve istatistiksel olarak anlamlıdır. Sırasıyla dünya belirsizlik endeksi ve Türkiye belirsizlik endeksi değerlerinin CDS’in ardından etkili olduğu görülmektedir. TL üzerinde en az etkili değişken ise jeopolitik risklerdir. Sonuç olarak ulusal risklerin küresel risklere kıyasla döviz kuru üzerinde daha baskın olduğu görülmektedir.

In this study, the effects of risks and uncertainties on TL value were interpreted with the help of graphics and investigated by the VAR model. In the analysis, Turkey's CDS premiums, geopolitical risk index (JPR) values, Turkey's uncertainty index (TUI) values and world uncertainty index (WUI) values are discussed for the 2010:03 – 2021:08 periods. First, C-i-S (2009) unit root tests with multiple structural breaks were performed and the causality relationships of the stationary series were determined, and the parameter coefficients were found by estimating OLS. In the VAR model, impulse-response functions and variance decomposition were examined. According to the findings, the strongest variable is CDS, and the results are theoretically and statistically significant. It is seen that the WUI and TUI values, respectively, are effective after CDS. The least effective variable on TL is JPR. As a result, it is seen that national risks are more dominant on the exchange rate compared to global risks.