1950’ler Türkiyesi’nde modernleşme süreçleri bağlamında Necati Cumalı’nın “Aklım arkada kalacak” adlı hikâyesi üzerine bir inceleme

Abstract

Türkiye’de 1950’li yıllar, kır ve kent yapılarındaki köklü dönüşümler, göç, sanayileşme ve toplumsal ilişkilerin farklılaşması ekseninde sonraki yıllarda daha hızlı yaşanacak değişmelerin habercisi olan yıllardır. Bu çalışma, Necati Cumalı’nın 1956 yılında yayımlanan “Aklım Arkada Kalacak” adlı hikâyesini, 1950’li yıllarda yaşanan kentleşme, göç ve sanayileşme bağlamında yaşanan modernleşme süreçlerinin neden olduğu toplumsal değişmeler açısından değerlendirmektedir. Söz konusu yıllarda yaşanan modernleşme sürecinde yaşanan değişmeler tarımda makineleşme ve toprak reformları, köyden kente göç ve sanayileşme süreçleri ve toplumsal ilişkilere yansımaları ile sınırlandırılmıştır. Hikâyede yer alan temalar göç, mekânsal hareketlilik, aidiyet geliştirme, geleneksel ve modern toplumsal yapıların bir arada bulunması, cemaat ve cemiyet tipi toplumsal ilişki biçimleri gibi sosyolojik kavramlar etrafında tartışılmaktadır. Hikâyedeki kadın ve erkek karakterlerin ele alınma biçimleri doğrultusunda hikâyede kendini hissettiren toplumsal cinsiyet yaklaşımı da değerlendirilmektedir. Dönemin özellikleri ışığında ele alınan temalar sonucu, 1950’li yıllarda yaşanan modernleşme süreçlerinin hikâyeye özellikle toplumsal ilişkiler, mekânsal hareketlilik ve geçiş dönemi modern geleneksel yapıların bir aradalığı gibi açılardan yansıdığı söylenebilir

1950’s in Turkey, witnessed changes like rural- urban structures, social relations and other modernization processes such as industrialization and immigration which foreshadowed changes that would be experienced for the next decades. This study reviews the story called “Aklım Arkada Kalacak” (1956) by Necati Cumalı, in the context of social impacts of modernization, urbanization and migration experienced in 1950’s in Turkey. Scope of the study is limited the modernization process experienced in that decade to agricultural mechanization, agrarian reform, rural- urban migration and industrialization. Themes of the story are discussed by using sociological concepts like migration, spatial mobility, sense of belonging, coexistence of traditional and modern social structures, community and society types of social relations. Gender themes in the story are discussed in reference to representation of female and male characters. As a result, in consideration of the themes discussed in relation to the modernization experiences in 1950’s in Turkey, the story involves characteristics of the decade in social relations, spatial mobility, coexistence of traditional and modern social structures.