Çin kaynaklarına göre bulut (云纹) ve çintamani motifi

Abstract

Her ulusun tarihinde yaşadıkları toplumun kültür ve inançlarını yansıtan bazı figür ve motifler bulunmaktadır. Bünyesinde geçmişten bugüne kadar barındırdığı farklı ulus ve kültür çeşitliliği ile dikkat çeken ve uzun bir tarihe sahip olan Çin'de de, tıpkı diğer uluslar gibi inanç kavramının olmadığı antik dönemde, dönem insanları yaşam tarzlarını yansıtan bazı motif ve figürler ortaya çıkartmış ve bunları kutsallaştırmışlardır. Antik dönemde ortaya çıkan ve Çin kültüründe oldukça yer edinen geleneksel motiflerden birisi de “bulut motifidir (云纹).” Bulut motifi Çin’in geleneksel şans motiflerinden biri olup daha sonra dekoratif bir motif haline gelmiştir. Bu motif, antik dönemden günümüze kadar gelmiş olup yine Çin’de ortaya çıkan ejderha ve rüzgâr motifleri kadar ünlüdür. Bulut motifinin kullanımına baktığımızda antik dönemdeki çömlekçilikten günümüzdeki bronz kaplamalarda, kumaş boyama ve dokumada, dekorasyonda, mimaride, aksesuar ve süs ürünleri üzerinde yaygın olarak kullanıldığını görüyoruz. Çin kültüründe bu derece yaygın olarak kullanılan motifin Çin felsefesinde içerdiği anlamı, kültür ve estetik anlayışı ile olan bağlantısını anlamak için motifin nasıl ortaya çıktığına ve gelişimine göz atmak gerekmektedir. Geleneksel bulut motifinin dekorasyon olarak kullanılmasının dışında daha çok sembolik bir anlamı da bulunmaktadır. Bulut motifinin içerdiği anlamlara geçmeden önce bu motifin Çin’de nasıl ortaya çıktığına değinmek gerekmektedir. 5000 yıllık tarihe sahip olan Çin’in her bir döneminde farklı gelişmeler gerçekleşmiş olup bu da sahip olduğu kültüre yansımıştır. Dolayısı ile her dönemin şartları da farklı olduğundan bulut motifinin Çin’in farklı dönemlerdeki durumuna göz atmak gerekmektedir. Söz konusu çalışmam, Çin kaynaklarına göre bulut motifinin ortaya çıkışı, farklı dönemlerdeki gelişimi, içerdiği anlamı ve Çin kültüründeki önemini araştırmaktadır. Ayrıca Çin bulut motifi, Türk sanatında İslamiyet’ten önce ve sonra Orta Asya’dan Anadolu’ya geçen, Osmanlı sanatının geleneksel motifleri arasında bulunan “Çintamani” motifi, üç benek motifi ile de benzerlik gösterdiğinden bu konuda öne sürülen farklı görüşlere de değinilecektir. Bulut motifine benzer olan Çintamani motifinin çini ve dokumada kullanılmış olmasını ve konuya dair farklı görüşleri de ele alacağız.