Ahmedî'nin "İskendernâmesi"nde edebî savaş tasvirleri

Abstract

Ahmedî'nin İskendernâme isimli eseri Makedonyalı Büyük İskender'in efsanevî hayatı ile ilgili bilgiler içeren ansiklopedik bir eserdir. Türk edebiyatı sahasında İskendernâme türündeki ilk anlatılardan olması ve kendisinden sonraki anlatılara kaynaklık etmesi hasebiyle de önem arz etmektedir. Toplamda 17 hikâyeden meydana gelen İskendernâme'nin neredeyse tamamında savaşla ilgili unsurlar bulunmasına rağmen içerisinde yer alan savaş tasvirleri daha önce herhangi bir değerlendirmeye tabi tutulmamıştır. İskendernâme'deki savaş tasvirlerinin ele alındığı bu çalışmada, genel olarak savaş/harp edebiyatı hakkında bilgiler verildikten sonra; savaş sebepleri, bir savaşçıda bulunması gereken özellikler, savaş öncesi hazırlıklarla ilgili tasvirler, savaş alanı tasvirleri ve savaş sonrası tasvirler üzerinde durulmuştur. Eserde savaş meydanı, savaşılan halklar, savaş teçhizatı ve ganimetler gibi çeşitli konularda bilgiler bulunduğundan dolayı eser, bir savaş/harp edebiyatı ürünü olarak değerlendirilmiştir. Savaş sebepleri ve savaş tasvirleri İskendernâme'den seçilen çeşitli beyitler vasıtasıyla açıklanmıştır. Tabii ki eserdeki savaş sebepleri bu yazıdakilerle sınırlı değildir. Bu çalışmada eserde sıklıkla yer alan savaş sebeplerine ve tasvirlerine yer verilmiştir. Yine aynı biçimde bir savaşçıda bulunması gereken özellikler de beyitlerde yer alan bilgilerden elde edilmiştir. Savaş tasvirlerinin ele alındığı kısımda ise şairin kelime seçimleri ve tasvirleri incelenmiş, ilgili beyitler açıklanmıştır. İskendernâme'de yer alan hikâyelerin hemen hemen hepsinde savaş tasvirlerine yer verildiği için mümkün olduğunca her bir hikâyeden örnek beyitler incelenmeye çalışılmıştır. Ancak, şairin savaş öncesi tasvirlerinde, savaş alanı tasvirlerinde ve savaş sonrasındaki tasvirlerinde görülen farklı anlatım biçimleri konuyu ayrı başlıklar altında ele almamızı gerekli kılmıştır. Bu çalışma ile savaş/harp edebiyatı sahasında yapılan çalışmalara bir nebze olsun katkı sağlamak amaçlanmıştır.