Tazarru-name'nin söz düzeni I

Abstract

Fâtih devrinin önemli bilim ve siyaset adamlarından Sinan Paşa’nın Arapça ders kitabı olarak yazdığı eserlerinindışında, klasik Türk edebiyatı mensur eserleri içerisinde de- ğerlendirilen üç Türkçe kitabı vardır. Hayatının son dönemlerinde kaleme aldığı bu eserleri içerisinde Sinan Paşa’yahas üslubu ile tanınan Tazarru‘-nâme dikkati çekmektedir. Klasik Türk nesri ile ilgili kaynaklarda estetik nesrin en önemli eseri olarak bahsedilen Tazarru‘-nâme’nin üslup özelliğini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmada, Sinan Paşa’nın üslubu Tazarru‘-nâme’nin söz düzeni üzerinden anlatılacaktır. Yapılan incelemeler sırasında Tazarru‘-nâme’nin söz düzeninin ikili yapılar biçiminde oluşturulduğu tespit edil- miştir. Çalışmada simetrik yapı olarak ifade edilen ve eserin estetik yönünü ortaya koyduğu düşünülen bu yapılar, Sinan Paşa’nın diğer iki Türkçe eserinde (Ma‘arif-nâme ve Tezkiretü’l-Evliyâ) de görülmektedir. Tazarru‘-nâme baştan sona simetrik yapılarla oluşturulmuştur. Eserin sözdüzenindeki bu kullanımlar nesir cümlelerini şiirsel unsurlarla donatmış, cümlelerin sanatsal ifade yollarıyla verilmesini sağlamıştır. Üç bölüm halinde düşünülen çalışmada Sinan Paşa’nın üslup özellikleri sadece tasvirî olarak belirlenmeyecektir. Üslup ortaya konurken, bu üslubu değerli kılan yönler de ele alınacaktır. Tazarru‘-nâme’nin söyleyiş özelliklerini belirlemeyi hedefleyen ilk çalışmada söz düzeninin çeşitleri, nitelikleri ve edebî esere katkıları incelenmeye çalışılacaktır. İkinci çalışmada ise eseri oluşturan simetrik yapıların oluşturduğu simetrik ölçütler, bu ölçütlerin sanatsal düzeyde kullanılmaları, bu kullanımların cümleden daha büyük yapılarda eser boyunca nasıl işlendiği araştırılacaktır.Çalışmanın son bölümünde ise Tazarru‘-nâme’nin cümleyapısındaki estetik kullanımlar ve çeşitleri ele alınacaktır.Son çalışmada ayrıca eserdeki simetri ses, söz ve anlamaçısından değerlendirilmeye çalışılacaktır

The most important scientist and politician in Fâtih’s reign Sinan Pasha, has three Turkish book, that was utilized in Turkish classical prose literature, beside the Arabic textbook. That works which was written in his declining years, one of them called Tazarru‘-nâme was wellknown with Sinan Pasha’s unique style. It is mentioned as the most important aesthetic prose, in classical Turkish prose literature. This paper’s aim is determine the style of Tazarru‘-nâme. The style of the book will be described by word order of the book. During research, it is fixed that, word order of Tazarru- ’nâme has binary structure. Sinan Pasha used this structure in the other Turkish books (Ma’rif-nâme and Tezkiretü’l-Evliyâ). In this paper this structure is called symmetric structure and considered as revealing the aesthetic aspects of the work. Tazarru’nâme was created by symmetric structure. Usage of the structure in the book equipped sentence of prose with poetic features, provided that the sentences given by way of artistic expression. This paper is being considered in three chapters and stylistic features of Sinan Pasha will not be fixed in descriptive method. This style will be handled when determining the style of aspects that makes it wortwhile. In the first study aimed at determining the utterance features of Tazarru’nâme. We will analyze the varieties of word order, quality and contributions to literary work. In the second study symmetrical criterion, using the artistic level of these criterion and throughout work how it is used in the larger structure of sentences will be investigated. In paper designed as the last chapter, aesthetic use and types of sentence structures will be discussed. Also symmetry in Tazarru’nâme will be assessed in terms of sound, utterance and meaning.