Âşık Elesker’in ömür yolu, yaradıcılığı ve âşık sanatındaki yeri

Abstract

Âşık Elesker, yaygın kabule göre 1821’de, Ağkilise’de doğar. Doğum gününün 21 Mart’a denk geldiği ifade edilir. Babası Almemmed, annesi Perizad’dır. 13-14 yaşına gelince, Kerbelâ-yı Kurban adlı varlıklı bir kişinin yanında nökerlik yapmaya başlar. Dört yıl kadar süren nökerlik sırasında Kerbelâ-yı Kurban’ın kızı Sehnebanı’ya âşık olur. Kız da Elesker’i sever. Sehnebanı ile Elesker’in evlenmelerine kızın babası razı olur. Ancak Kerbelâ-yı Kurban’ın kardeşi Pullu Meherrem, bu evliliğe karşı çıkar. Kızın kendi oğluyla evlenmesini ister. Baskı sonucu kız Pullu Meherrem’in oğlu Mustafa ile evlenmek zorunda kalır. Sevdiğine kavuşamamanın üzüntüsüyle âşık sanatına yönelen Elesker uzun süre, evlenmez. Kırk yaşına girdikten sonra, Kelbecer’in Yanşak köyünden Anahanım ile evlenir. Üçü erkek, altısı kız olmak üzere dokuz çocuğu dünyaya gelir. Âşık Elesker, bu âşık mekteplerinden Göyçe Mektebi’ne bağlı, güçlü bir âşıktır. Göyçe Muhiti âşık yaratıcılığında Şirvan, Tebriz ve Anadolu âşık muhitlerinin genel özelliklerini bir arada görmek mümkündür. Türklüğün en eski yerleşim bölgelerinden biri olan Göyçe muhiti, Batı Azerbaycan’ı içine alan bir bölgedir. Bu bölgede Gencebasar, Zengezur, Dereleyaz, İrevan gibi Türk kültür çevreleri de yer alır. Bu geniş sahada yaygın olan âşık sanatı, zamanla benzer üslup ve yapı özellikleri bulunan çeşitli âşık muhitlerinin oluşmasını sağlar. Bu muhitler arasında a) Borçalı, b) Derelez, İrevan, Çıldır, c) Gencebasar, d) Karabağ muhitleridir. Usta âşıkların geçirdikleri aşamaları dört başlık altında incelemek mümkündür: 1. Âşık sanatına yönelme, 2. Çırak olma, 3. Kalfa olma, 4. Usta olma. Âşık sanatına yönelmenin de değişik sebepleri vardır. Söz gelimi Anadolu sahasında, “âşık edebiyatı ortamlarında bulunma”, “soyaçekim”, “Sevdalanma”, “rüya motifi” (rüyada dolu içme), “yoksulluk”, “gurbete çıkma”, “sıla / vatan hasreti”, “hastalanma” gibi sebeplerle âşıklığa yönelme örneklerine rastlanır. Sevdalanma ve sevdiği kızın başkasıyla evlendirilmesi yüzünden sevdiğine kavuşamama sonucu, Elesker, âşık sanatına yönelir. Nitekim Anadolu âşıkları arasında da âşık sanatına yönelme sebepleri arasında sevdalanma önemli bir yer tutar. Elesker’in âşık sanatına yönelmesinde “sevdalanma”, “yoksulluk”, “gurbete çıkma”, “sıla / vatan hasreti” gibi sebepleri saymak mümkündür. Göyçe bölgesi âşıklar yatağı olduğu için Elesker’in âşık sanatına yönelmesinde sazlı sözlü ortamlarda bulunma da etkili olmuştur elbette. Ayrıca babası Alımemmed’in saza, söze büyük ilgisi olduğu yönündeki bilgiler, onun da ustamalı deyişler söyleyen hevesli bir ifacı olduğunu düşündürmektedir. Bu düşünceden hareketle Elesker’in âşık sanatına yönelmesinde genetik özelliklerinin de etkili olduğunu, yani âşık sanatına yönelme sebepleri arasında soyaçekim özelliğinin de bulunduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.