Nevşehir ili toprak ve su kaynakları potansiyelinin çevresel boyutlarıyla birlikte coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ortamında değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma Nevşehir ilinde toprak ve su kaynaklarının Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamında mekânsal olarak değerlendirilmesi ve çevresel boyutları ile birlikte değerlendirilmesi kapsamında yürütülmüştür. Toprak kaynaklarının değerlendirilmesi için 1/25.000 ölçekli sayısal toprak haritaları kullanılmıştır. Su kaynaklarının değerlendirilmesinde uydu görüntüleri üzerinden sayısallaştırma işlemleri gerçekleştirilmiştir. Toprak ve su kaynakları ile ilgili tüm veriler yapılan sayısallaştırma ve mekânsal analiz işlemleri ile birlikte Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Tarım ve Orman Bakanlığı verilerinden faydalanılarak yorumlanmıştır. Sayısallaştırma ve mekânsal analiz işlemlerinde CBS yazılımlarından Arc GIS 10.3.1 yazılımı kullanılmıştır. Sayısal toprak altlıkları kullanılarak büyük toprak grupları, arazi kullanım kabiliyetleri ve alt sınıfları, toprak derinlik sınıfları, erozyon dereceleri, diğer toprak özellikleri, şimdiki arazi kullanımları, yükselti dağılımları ve bakı özellikleri belirlenmiştir. Çalışma sonucunda Nevşehir ilinde en fazla alanı kaplayan toprak grubunun 304248,49 ha alanla (%50,68) kahverengi topraklar olduğu görülmüştür. Arazilerin büyük çoğunluğunun VI. sınıf araziler olduğu ve toplam alanın %39,06'sını kapsadığı belirlenmiştir. Toplam alanın % 62,80'nin toprak yetersizliği, eğim ve erozyon zararına maruz kalan arazilerin olduğu belirlenmiştir. Toprak derinliklerinde 50-90 cm sınıfına giren sığ toprakların (322101,01 ha, % 53,65) genel olarak hakim olduğu görülmüştür. Alanının genelinde orta derece erozyon şiddetine maruz kalan alanların olduğu (342227,47 ha, %57,01) belirlenmiştir. Araştırma sahasının % 23,25'inde taşlı alanların hakim olduğu görülmüştür. Kuru tarım alanlarının ise toplam alanın %60,47'sini kapsadığı belirlenmiştir. Araştırma kapsamında Nevşehir ilinde 5 baraj ve 3 göletin faal olarak işletmede olduğu ve il genelinde kişiler tarafından açılan ve ruhsatlı olarak işletilen 5388 yeraltı su kuyusu olduğu belirlenmiştir. Nevşehir ilindeki baraj ve göletlerin büyük çoğunluğu tarımsal sulama amaçlı kullanıldığı ve yer altı suyu sulamaları kapsamında İl Özel İdaresi tarafından işletilen 55 adet kuyudan sulama hizmeti verildiği görülmüştür. Nevşehir ili genelinde yürütülen bu çalışmada toprak ve su kaynaklarının potansiyeli ve mevcut durumları çevresel boyutları ile birlikte analiz edilmiş ve sonuçların tarıma, iş gücüne, ekonomiye ve iklime etkileri araştırılarak tartışılmıştır.

This study was carried out within the scope of spatial evaluation of soil and water resources in Nevşehir province by using Geography Information Systems (GIS) and evaluating them together with their environmental dimensions. For the evaluation of soil resources, 1/25.000 scaled digital soil maps were used. In the evaluation of water resources, digitization processes were carried out on satellite images. All data related to soil and water resources have been interpreted by making use of the data of the General Directorate of State Hydraulic Works and the Ministry of Agriculture and Forestry, together with the digitization and spatial analysis processes. Arc GIS 10.3.1 software from GIS software was used in digitization and spatial analysis processes. Major soil groups, land use capabilities and subclasses, soil depth classes, degrees of erosion, other soil properties, current land uses, elevation distributions and aspect characteristics were determined by using digital soil bases. As a result of the study, it was seen that the soil group covering the largest area in Nevşehir province was brown soils with an area of 304248.49 ha (50.68%). VI. class lands of the vast majority of the land covers 39.06% of the total area. It has been determined that 62.80% of the total area is lands exposed to soil insufficiency, slope and erosion damage. It has been observed that shallow soils (322101.01 ha, 53.65%) in the 50-90 cm class at soil depths are generally dominant. It was determined that the area covered by the areas exposed to moderate erosion intensity (342227.47 ha, 57.01%) throughout the area. It has been observed that 23.25% of the research area is dominated by stony areas. It has been determined that dry agricultural areas cover 60.47% of the total area. Within the scope of the research, it has been determined that 5 dams and 3 ponds are in active operation in Nevşehir province and that there are 5388 underground water wells drilled and licensed by individuals throughout the province. It has been observed that irrigation service is provided from 55 wells operated by the Special Provincial Administration. In this study carried out throughout Nevşehir province, the potential and current status of soil and water resources were analyzed together with their environmental dimensions, and the effects of the results on agriculture, workforce, economy and climate were investigated and discussed.