Bilge Kağan hazinesinin gün yüzüne çıkarılması: Bilge Kağan anıt alanı kazı çalışmaları

Abstract

Göktürk devleti 634 yılındaki yıkılışının ardından 40 yıllık esaretten sonra 682 yılında Kutlug ve Tonyukuk liderliğinde tam bağımsızlığını kazanmıştı. Kutlug Kağan’ın ölümünden sonra yerine tahta Bilge Kağan ve Kül Tigin’in yaşlarının küçük olmasından dolayı Kapgan Kağan çıkmıştır. Daha sonra oğlu İnel Kağan tahta geçmiştir. Bilge ve Kül Tigin kardeşler 716 yılında darbe yapak iktidarı ele almışlardır. Tonyukuk ve Kül Tigin öldükten sonra Bilge Kağan 734 yılında zehirlenerek öldürülmüştür. Kül Tigin ve Bilge Kağan için anıt alanlar yapılmıştır. Lumir Jisl 1958 yılında Kül Tigin anıt alanını kazarak ilk elden değerli bilgiler bırakmıştır. Ancak Bilge Kağan anıt alanı kazılmamıştır. Türk devleti 2000 yılına doğru Orkun Yazıtlarının ve Moğolistan’daki diğer Türk eserlerinin korunması ve onarılmasına dair bir proje hazırladılar. Bu amaçla 19 Haziran 2000 yılında Türkiye’den yola çıkan 25 bilim adamı, o gün Orkun’a geldiler. Böylece Moğolistan’da Türk kazı ekibi tarafından MOTAP projesi kapsamında 2000 yılında başlatılan kazılar 2004 yılına kadar kesintisiz devam edecekti. “2000 yılı Temmuz-Ağustos aylarında başlayan çalışmalar ile öncelikle yüzey araştırmasına ağırlık verilmiş ayrıca, Anıt alanı üzerindeki korumasız şekilde üç parça halinde yerde yatık vaziyette bulunan kitabe ve yüzeyde görülen Bilge Kağan ve eşini tasvir eden heykeller ile Kül Tigin Anıt alanında yazılı abidenin haricinde kalan heykeller, kazı alanı yakınlarında daha önce TİKA tarafından müze amaçlı yaptırılmış olan binaya taşınarak koruma altına alınmıştır". Daha sonra 2001, 2002, 2003 ve 2004 yıllarında yine aynı proje kapsamında alanda sistemli bir şekilde kazılara devam edilmiş ve yapı kompleksin planı ana hatlarıyla ortaya çıkarılmıştır. Buna göre Anıt, 36x72 m. lik bir dikdörtgen alan içerisinde inşa edilmiştir. Bilge Kağan anıt alanı kare planlı iki tarafa yüzleri birbirine bakan iki mermerden iki koç heykelinin koruduğu giriş kapısı ile başlamaktadır.

The Göktürk goverment declared independence in 682 in the leadership of Kutlug and Tonyukuk after 40 years captivity following the collapse in 634 because Bilge Kağan and Kül Tigin were at small ages Kapgan Kağan’s ascended the throne after Kutlug Kağan’s death. Later İnel Kağan inherited the throne. Bilge Kağan and Kül Tigin came to power by staging a coup in 716. After Tonyukuk and Kül Tigin died, Bilge Kağan got poisoned and died in 734. The memorial lands were made for Kül Tigin and Bilge Kağan’s memory. Lumir Jisl dug Kül Tigin’s monument square and found note worthy information. But Bilge Kağan’s monument square has not been dug. Turks made a project about reperation and prevention of Orkun tablets and other Turkish masterpieces in Mongolia in 2000. To that end, twenty five scientists, deported from Turkey in 19th June 2000, arrived at Orkun. Archeolojical excavations in 2000 as a part of MOTAP Project were pursued by Turkish archeological excavators in Mongalia until 2004. It was searced mainly the surface in July and August. The sculptures depicting Bilge Kağan an his wife, and other sculptures except from the tablets around Kül Tigin’s monument site were put under protection by TİKA. Later in 2001, 2002, 2003 and 2004 the excavations were carried on and the baseline of the construction was unearthed. According to this, monument was constructed in around 36x72 cm rectangle site. The monument site of Bilge Kağan included an enterance gate with the marble sculptures of two bucks looking at each other’s face in a square land.