Çin'de kukla sanatı

Abstract

Çin’in geleneksel gösteri sanatlarından biri olan Kukla Sanatı, Çin’in somut olmayan kültür mirasları arasında yer almaktadır. Çin literatüründe kuklacılığın ilk ne zaman ortaya çıktığına dair tarihi bir kayıt yoktur. Ancak Çin’de kuklacılık alanında yapılan araştırmalara baktığımızda, Çin’deki kukla sanatının uzun bir geçmişe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Arkeolojik kazılara göre Çin’de ilk kuklanın ortaya çıkışı Shang-Zhou dönemine dayanmaktadır. Henan Anyang kazılarında, Shang-Zhou dönemine ait mezarlardan pişmiş topraktan yapılmış figürinler çıkarılmıştır. İnançların etkisiyle yapılan ve mezarlara gömülen bu figürinlerin Çin kuklacılığının temelini oluşturduğu görüşü yaygındır. 1979 yılında Shandong Laixi’den çıkarılan Batı Han dönemine ait buluntulara göre Batı Han döneminde kuklacılık figürin formundan çıkarak oturabilen, ayakta durabilen ve diz çökebilen hareketli forma ulaşmıştır. Üç Devlet dönemine gelindiğinde ise kuklaların hareketleri daha işlevsel hâle getirilmiştir. Çin’de kuklacılığın gelişmesiyle birlikte kuklacılık; gösteri sanatının bir parçası olmuştur. Kukla tiyatrosu, Tang döneminde oldukça popüler hâle gelmiştir. Bilindiği üzere Tang dönemi kültür ve sanat etkileşiminin en derin yaşandığı dönemlerden biridir. Kukla sanatı, bu dönemde olgunluk evresine ulaşmış; eğlence ve gösteri sanatlarında daha yaygın olarak kullanılmıştır. Hatta bu dönemde diğer dönemlere kıyasla çubuklu kukla, ipli kukla ve el kuklası gibi çeşitli kukla formları geliştirilmiştir. Song-Yuan dönemi kukla sanatının en parlak dönemidir. Sonraki dönemlerde kukla sanatı hem gösteri sanatının bir parçası olarak hem de kuklaların çeşitliliği bakımından gelişimini sürdürmeye devam etmiştir. Günümüzde ise Çin’in birçok yerinde hâlen varlığını sürdürmektedir. Bu çalışmada, Çin’de kuklacılığın ilk ortaya çıkışı ele alınacak, kukla sanatının ve kukla tiyatrosunun dönemsel gelişim süreçleri incelenecektir.