Hipertansiyon tanısı almış bireylerin kişilik özelliklerinin, hastalık algısı ve tedaviye uyumuna etkisi

Abstract

Bu araştırma, Hipertansiyon tanısı almış bireylerin kişilik özelliklerinin hastalık algısı ve tedaviye uyumuna etkisini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırma Nevşehir Devlet Hastanesi kardiyoloji ve dahiliye polikliniklerinde Aralık 2018-Mart 2019 tarihleri arasında çalışma kriterlerine uyan 400 hipertansiyonlu birey ile yürütülmüştür. Çalışmada veriler sosyo-demografik anket formu, Eysenck Kişilik Envanteri-Kısaltılmış Formu (EKA-GGK), Hastalık Algısı Ölçeği, Hill Bone Hipertansiyon Tedavisine Uyum Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde Kruskall Wallis testi, Mann- Whitney U testi, pearson korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon testi kullanılmıştır. Eysenck kişilik ölçeği alt boyutlarında puan ortalamaları dışadönüklük 3.14±1.34, nörötizm 3.15±1.66 ve psikotizm 2.35±1.20 olarak hesaplanmıştır. Hastalık algısı ölçeği alt boyutlarında hastalık belirtisi (tipi)'nin puan ortalaması 4.08±2.62 saptanırken, hastalık hakkındaki görüşler alt boyutunda kişisel kontrol 22.73±4.03, süre (akut/kronik) 21.97±3.79, duygusal temsiller 22.17±5.17, hastalığı anlayabilme 17.66±3.81, sonuçlar 21.91±5.07, tedavi kontrolü 19.00±3.37, süre (döngüsel) 14.45±2.27 olarak belirlenmiş; hastalık nedenleri alt boyutunda puan ortalamaları psikolojik atıflar 24.72±4.41, risk faktörleri 23.30±3.74, bağışıklık 11.35±2.89, kaza/şans 6.63±2.37 hesaplanmıştır. Hill Bone hipertansiyon tedavisine uyum ölçeğinde; beslenme skor 2.24±1.82, medikal skor 2.33±2.94, görüşme skor 3.02±1.35 ve toplam skor 7.60±4.95 olarak hesaplanmıştır. Bireylerin dışadönük kişilik özelliği ile yaş, eğitim durumu, diyete uyma durumu; nörotizm kişilik özelliği ile çalışma durumu; psikotizm kişilik özelliği ile bireylerin medeni hali, kiminle yaşadığı, ek kronik hastalık olma durumu gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.05). Sonuçlar doğrultusunda, Dışadönük kişilik özelliğine sahip bireylerin kişisel kontrol ve tedavi kontrol algılarının daha yüksek; medikal, beslenme tedaviye uyumlarının daha fazla olduğu; Nörotizm kişilik özelliğine sahip bireylerin hastalık süresini daha kronik algıladığı ve beslenme tedavisine uyumlarının fazla olduğu belirlenmiştir. Kişilik özelliklerinin hastalık algısı ve tedaviye uyum üzerine etkisini belirlemek üzere yapılan çoklu doğrusal regresyon analizi sonucunda kişilik özelliklerinin, hastalık belirtisi (tipi); kişisel kontrol, tedavi kontrol, duygusal temsil algıları ile medikal ve beslenme tedavisine uyum üzerine anlamlı bir etkisinin olduğu belirlenmiştir.

This descriptive study was conducted for the purpose of determining the effect of personality traits on illness perception and treatment compliance in individuals diagnosed with hypertension. The study was conducted with 400 individuals meeting the inclusion criteria in the cardiology and internal medicine outpatient clinics of Nevsehir Public Hospital between December 2018 and March 2019. The data in the study were collected using a questionnaire, the Eysenck personality inventory-short form (EPI-SF), the illness perception questionnaire, and the Hill Bone HT treatment compliance scale. Statistical evaluation of the data was performed using the Kruskal Wallis test, Mann-Whitney U test, Pearson's correlation and multiple linear regression test. In the subscales of Eysenck personality inventory; the mean score was found to be 3.14±1.34 for extroversion, 3.15±1.66 for neuroticism, and 2.35±1.20 for psychoticism. In the illness perception questionnaire, the mean score was found to be 4.08±2.62 in the illness identity (type) subscale; 22.73±4.03 for personal control, 21.97±3.79 for timeline (acute/chronic), 22.17±5.17 for emotional representations, 17.66±3.81 for illness coherence, 21.91±5.07 for outcomes, 19.00±3.37 for treatment control and 14.45±2.27 for timeline (cyclical), in the subscale of attributions concerning the disease; and 24.72±4.41 for psychological attributions, 23.30±3.74 for risk factors, 11.35±2.89 for immunity and 6.63±2.37 for accident/chance, in the causes of disease subscale. In the Hill Bone hypertension treatment compliance scale; it was found that the mean score was 2.24±1.82 for nutrition subscale, 2.33±2.94 for medical subscale, and 3.02±1.35 for interview subscale and total score was 7.60±4.95. It was determined that the difference between individuals' extroversion personality trait and age, educational background and compliance to diet; between neuroticism personality trait and working condition; between psychoticism personality trait and marital status, the person whom they live with and comorbidity was statistically significant (p<0.05). In accordance with the results, it was determined that extroverted individuals had higher personal control and treatment control perceptions and higher medical and nutrition treatment compliance. On the other hand, neurotic individuals perceived the disease duration more chronically and had higher nutrition treatment compliance. As a result of the multiple linear regression analysis which was performed to determine the effect of personality traits on illness perception and treatment compliance, it was found that the personality traits had a significant effect on illness identity (type), personal control, treatment control, emotional representation perceptions, as well as medical treatment compliance and nutrition treatment compliance.