Özet:
Geçtiğimiz 20 yıllık süreç içerisinde Türkiye’de kentsel alanlardan kırsal alanlara doğru
(zamansal ve mekânsal anlamda değişkenlik göstermekle birlikte) bir tersine göç
olgusu yaşanmaktadır. Kırsal alanlara göç eden eski kent sakinlerinin bir bölümünün
temel motivasyonu, tarımsal bir yaşam tarzına ulaşmaktır. Bu grup, tarımı ve/veya
bahçecilik uygulamalarını anlamlı bir yaşam tarzının temel bileşenlerinden biri olarak
benimsemekte ve kırsal alanlara tarımsal üretime dayalı bir yaşam tarzı sürmek
amacıyla göç etmektedir. Literatürde bu taşınma eylemine toprağa dönüş hareketi, bu
eylemi gerçekleştirenlere ise, toprağa dönüşçüler denilmektedir.
Çalışmada, öncelikli olarak toprağa dönüş hareketine ilişkin teorik bir çerçeve
çizilmektedir. Bu bağlamda, toprağa dönüş hareketinin ne anlama geldiği, kapsamının
ne olduğu, bu göç hareketinin ekonomik, politik, kültürel ve ekolojik temellerinin olup
olmadığı araştırılmaktadır. Sonrasında ise, bu genel çerçeveye bağlı olarak Türkiye’deki
toprağa dönüş hareketinin coğrafyası, çeşitliliği, gelişimi, nedenleri ve sorunları analiz
edilmektedir. Söz konusu analizi yapabilmek ve bahsi geçen hususların Türkiye özelinde
nasıl deneyimlendiğini tespit edebilmek için çeşitli sorular hazırlanmış ve bu sorular
toplam 24 katılımcıya yöneltilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinin kullanıldığı
ve katılımcılara beş ana başlık (iş deneyimi, toprağa dönüşçülerin göç coğrafyası ve
motivasyonları, yaşam tarzı, kır-kent algısı ve yerel halkla ilişkisi) altında 40 sorunun
yöneltildiği bu çalışma kapsamında, Türkiye’de toprağa dönüşçülerin homojen bir grup
olmadığı ve eğitim durumları, eğitim aldıkları alanlar, göç etmeden önce çalıştıkları
sektörler, üretim şekilleri, üreticilik yapmayı öğrenme araç ve yöntemleri, ürettikleri
ürünleri pazarlama şekilleri, göç ettikleri kırsal alanlar, göç edecekleri yerleşim alanını
tercih sebepleri, göç etme motivasyonları, göç ettikten sonra karşılaştıkları sorunlar, kırkent algıları, kırsal alandan beklentileri ve yerel halkla kurdukları ilişkiler bakımından
birbirlerinden farklı özellikler taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, toprağa
dönüşçüler kırsal alanlara göç etmeleri, tarımsal faaliyetlerle uğraşmaları ve tekrar
kentsel alanlara göç etmeyi planlamamaları bakımından ortak bir özelliğe sahiptir.