Cifre Dair Resimli, Ilginç bir manzum eser: Kitâbu’l-Aktâb.

Abstract

Cifr, değişik metotlarla gelecekten haber verdiği iddia edilen ilmi veya bu ilmi kapsayan eserleri ifade eder. Geçmiş peygamberlere verilen kitapların özünü, ayrıca kıyamete kadar gerçekleşecek bütün dinî ve siyasî olaylarla karşılaşılacak problemlerin çözüm yollarını içeren bu eserler ancak Ehl-i Beyt’e mensup imamlarca çözülebileceği iddia edilen rumuzlarla doludur. Bu konudaki görüşlerini barındıran eserleri olan İbnü’l- Arabî’ye Osmanlı hânedan ve sultanlarının hükümranlık süreleri hakkında bazı tahminlerde bulunduğu eş-Şeceretü’n-Nuʿmâniyye fi Devleti’l-ʿOsmâniyye adlı bir eser de nisbet edilmektedir. Türk edebiyatında cifre dair müstakil risalelerin yanı sıra şiirlerinde cifre dair izler bulunan şairler de bulunmaktadır. Bu çalışmada incelenen Sıdkî’ye ait Kitâbul-aktâb ise İbnü’l-Arabî’nin zikredilen eserinden esinlenilerek kaleme alınmış manzum bir eserdir. Sıdkî bu ilginç eserinde, Hamzaviyye tarikatına mensup olduğunu belirttiği şahısların fiziksel özellikleri ve yaradılışlarına dair bilgilerle birlikte onların meslekleri, memleketleri, bazılarının isimleri ve ölüm tarihlerine de yer vermiştir. Bu yönüyle eser, şehrengiz, kıyafetnâme ve biyografi gibi türlerden de izler taşımaktadır. Cifr kurallarından bahsedilen bir bölümle başlayan eser, giriş niteliğinde bir bölümle devam eder. Ardından 16 kişinin her birinin 12 beyitle tanıtıldığı müstakil bölümler gelir. Daha sonra 47 kişiye ait resim ve her birinin altında resimle ilgili birer beytin yer aldığı bölüm vardır. Eser, Hamzaviyye tarikatı mensupları ve kaderle ilgili beyitlerin ardından Anadolu’dan haberlerin verildiği 44 beyitlik bölümle sona erer. Kitâbu’l-aktâb’ın bizce en orijinal tarafı ve bu tip eserlerden ayrılan yönü, kendilerinden bahsedilen 63 kişiye ait suretler, bir kuş ve bir hilal-yıldız olmak üzere toplam 65 renkli çizimi ihtiva etmesidir**.