Divan şiirinde tesbihe dair.

Abstract

Tesbih, Allah’ı takdîs ve tenzîh etmek, O’nun her türlü kusur ve noksan sıfatlardan yoksun olduğunu dile getirmek, bu maksatla “Allah’ım seni takdîs ve tenzîh ediyorum” anlamına gelen “Sübhanallah” kelimesini söylemektir. Divan şairleri, şiirlerini kurgularken mutlaka sosyal hayatta karşılığı olan bir realiteye veya kültüre yaslanırlar. Tesbih ve bununla ilgili kültürden istifade ederek beytini kurgulayan şairler de aynı çerçevede hareket etmişlerdir. Tesbih, estetik bir unsur olarak şiirlere konu olurken; temsil ettiği kültürü, şahısları, işlevi ve hammaddesi gibi onunla ilgili terimlerin birçoğunu da beraberinde taşımıştır. Tesbihi meydana getiren cevher, renk ve şekil yönünden çeşitli benzetmeler oluşturur. Derlenen beyitler, kesin çizgilerle birbirinden ayırmak mümkün olmamakla birlikte, Dini Bir Sembol Olarak Tesbîh ana başlığı altında “Rind ve Zâhid Arasındaki Çatışma Unsuru Olarak Tesbih, Tesbihi Şaraba Değişme; Sevgili ve Âşıkla İlgili Unsurların Sembolü Olarak Tesbih ana başlığı altında da Tuzak ve Tuzağın Yemi Olarak Tesbih, Sevgilinin İnci Dişleri ve Tesbih, Aşığın Gözyaşları ve Tesbih, Saç, Zünnâr ve Tesbih” olmak üzere altı alt başlıkta değerlendirilmiştir.