İç Anadolu bölgesinde şebekeden deşarj edilen atıksu miktarlarının yıllar bazındaki değişim seyri ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) yardımıyla mekansal analizi

Abstract

Gün geçtikçe artan teknoloji, sanayi ve hayat standartları ile birlikte su tüketimi de doğrusal olarak artmaktadır. Su tüketimi artış gösterirken, çevre kirliliği ile birlikte atıksuların deşarj edildiği veya dolaylı olarak karıştığı göl, akarsu, kıyı ve deniz suları ile birlikte kaynak suları ve yeraltı suları azalmaktadır. Giderek artan atıksu miktarlarının kontrol edilmesi ve uzun yıllar bazında verilerin değerlendirilerek alınabilecek önlemlerin boyutlarının ortaya konulması atık yönetiminde son derece önemli bir durum haline gelmiştir. Bu çalışma İç Anadolu Bölgesinde 2002-2018 yılları arasındaki arıtılan, arıtılmayan ve toplam atıksu miktarlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamında Arc GIS 10.3.1 programı kullanılarak IDW enterpolasyon yöntemi yardımıyla mekânsal olarak değerlendirilmesi kapsamında yürütülmüştür. Araştırma kapsamında İç Anadolu Bölgesindeki iller bazında atık su miktarlarının yıllara göre değişim seyri de yapılan trend analizleri ile belirlenmiştir. Çalışmada İç Anadolu Bölgesi illerinin arıtılan, arıtılmayan ve toplam atıksu verileri TÜİK'den temin edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda İç Anadolu Bölgesinin 2002 yılında toplam atıksu miktarı 466.279 bin m3/yıl iken bu miktar 2010 yılında 552.399 bin m3/yıl ulaşırken bu değer 2018 yılında %10,7 artarak 611.275 bin m3/yıl olduğu gözlemlenmiştir. 2002-2018 yılları arasında en fazla atıksu arıtımı yapılan ilin Ankara ili olduğu görülmüştür. 2014 yılında en az arıtım yapılan il Kırıkkale, 2016 ve 2018 yıllarında ise Çankırı ili olduğu belirlenmiştir. 2002 yılında arıtılan atıksu miktarı dağılımları bölgenin kuzey ve kuzeybatısında bulunan illerde yoğunluk gösterdiği görülürken 2010 yılında bölgenin kuzey, batı ve güneydoğusunda bulunan illerde daha fazla alansal dağılım gösterdiği görülmüştür. 2018 yılında ise Eskişehir, Ankara, Konya ve Kayseri illerinde yoğunluk diğer illere kıyasla daha fazla olduğu sonucuna varılmıştır. Uzun yıllar arıtılmayan atıksu miktarlarında Ankara, Eskişehir, Konya, Kırşehir, Sivas ve Kayseri illerinde azalan yönde anlamlı bir trend olduğu belirlenmiştir. Arıtılan atıksu miktarlarında ise Eskişehir, Konya, Karaman, Çankırı, Kırıkkale, Kırşehir, Yozgat, Sivas ve Kayseri illerinde artan yönde anlamlı bir trendin olduğu görülmüştür.

With the increasing technology, industry and living standards, water consumption is increasing linearly. While water consumption is increasing, together with environmental pollution, lake, river, coastal and sea waters, where wastewater is discharged or indirectly mixed, as well as spring waters and underground waters are decreasing. It has become an extremely important situation in waste management to control the increasing amount of wastewater and to reveal the dimensions of the measures that can be taken by evaluating the data on the basis of many years. This study was carried out within the scope of spatial evaluation of treated, untreated and total wastewater amounts in the Central Anatolia Region between 2002-2018 using the Arc GIS 10.3.1 program in the Geographical Information Systems (GIS) environment with the help of IDW interpolation method. Within the scope of the research, the course of change in the amount of wastewater on the basis of provinces in the Central Anatolia Region by years was determined by trend analysis. In the study, treated, untreated and total wastewater data of the provinces of the Central Anatolia Region were obtained from TUIK. As a result of the analyzes made, while the total wastewater amount of the Central Anatolia Region was 466,279 thousand m3/year in 2002, this amount reached 552,399 thousand m3/year in 2010, and this value increased by 10.7% in 2018 to 611,275 thousand m3/year. It has been observed that the province with the most wastewater treatment between 2002-2018 was Ankara. It was determined that Kırıkkale was the province with the least treatment in 2014, and Çankırı in 2016 and 2018. While it was seen that the distribution of treated wastewater in 2002 was concentrated in the provinces located in the north and northwest of the region, it was observed that in 2010 it showed more spatial distribution in the provinces located in the north, west and southeast of the region. In 2018, it was concluded that the density in Eskişehir, Ankara, Konya and Kayseri provinces was higher than in other provinces. It has been determined that there is a decreasing trend in the amount of wastewater that has not been treated for many years in the provinces of Ankara, Eskişehir, Konya, Kırşehir, Sivas and Kayseri. It has been observed that there is an increasing trend in the amount of treated wastewater in Eskişehir, Konya, Karaman, Çankırı, Kırıkkale, Kırşehir, Yozgat, Sivas and Kayseri provinces.