Hemodiyaliz hastalarında sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve uyku kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Araştırma, hemodiyaliz hastalarında sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve uyku kalitesi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırma 01.12.2019-30.06.2020 tarihleri arasında Özel Duru Diyaliz Merkezi, Özel Umut Diyaliz Merkezi, Kayseri Devlet Hastanesi ve Kayseri Şehir Hastanesini Diyaliz ünitelerinde takip edilen ve araştırmaya dahil edilme kriterlerine uyan 280 hasta ile yürütülmüştür. Çalışmada etik kurul onayı, çalışmanın yapıldığı hastaneler ve diyaliz merkezlerinden gerekli izin ve bireylerden yazılı bilgilendirilmiş gönüllü olur alınmıştır. Araştırmanın verileri, tanımlayıcı anket formu, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği ve Pittsburg Uyku Kalitesi İndeksi kullanılarak toplanmıştır. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde Mann-Whitney U testi, Kruskal-Wallis testi ve Spearman korelasyon analizi kullanılmıştır. Hastaların Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II (SYBDÖ II) toplam puan ortalaması 113.24±15.53 olarak tespit edilmiş olup en düşük alt boyut puan ortalamasının fiziksel aktivite alt boyutunda olduğu belirlenmiştir. Çalışmada kadınların, okuryazar olmayanların, herhangi bir işte çalışmayanların, 6 yıldan daha az süredir hemodiyaliz tedavisi görenlerin ve Kronik Böbrek Yetmezliği (KBY) dışında başka bir kronik hastalığı bulunanların SYBDÖ-II toplam puan ortancasının daha düşük olduğu saptanmıştır (p<0.05). Hastaların Pittsburg Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) toplam puan ortalaması 5.8.±3.12 olarak belirlenmiştir. Hastaların cinsiyet ve çalışma durumu ile Pittsburg Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) toplam puan ortancası arasında anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur (p<0.05). SYBDÖ II fiziksel aktivite alt boyutu ile PUKİ toplam puanı arasında zayıf düzeyde, negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak çalışmamızda hastaların sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının orta düzeyde, uyku kalitelerinin düşük olduğu ve fiziksel aktivite düzeyi arttıkça uyku kalitesinin arttığı belirlenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda hemodiyaliz hastalarının sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını geliştirmeye, özellikle fiziksel aktivite düzeyini arttırmaya ve uyku kalitelerini yükseltmeye yönelik hemşirelik girişimlerinin planlanması önerilmektedir.

The research was conducted descriptively to determine the relationship between healthy lifestyle behaviors and sleep quality in hemodialysis patients. The research was conducted between the dates of 01.12.2019 and 30.06.2020 with 280 patients who were followed-up in the dialysis units of the Private Duru Dialysis Center, Private Umut Dialysis Center, Kayseri State Hospital and Kayseri City Hospital and who complied with the criteria of inclusion in the study. In the study, ethics committee approval and necessary permission from hospitals and dialysis centers where the study was conducted, and written informed willing from individuals were obtained. Data from the study were collected using the descriptive questionnaire, the Healthy Lifestyle Behaviors Scale-II, and the Pittsburg Sleep Quality Index. Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis test and Spearman correlation analysis were used for statistical evaluation of the data. Healthy Lifestyle Behavior Scale-II (HLBS) of the patients was found to have a total mean score of 113.24±15.53, and the lowest sub-dimension mean score was found to be in the physical activity sub-dimension. The study found that women who were 11 illiterates, those who did not work in any job, those who received hemodialysis treatment for less than 6 years, and those who had a chronic disease other than chronic renal failure (CRF) had a lower overall score of HLBS-II(p<0.05). Total mean score of Pittsburg Sleep Quality Index (PSQI) of the patients was determined as 5,8.±3.12. It was found that there was a significant difference between the gender and working status of patients and the total median score of the Pittsburg Sleep Quality Index (PSQI) (p<0.05). It was found that there was a weak, negative significant relationship between the sub-size of HLBS-II physical activity and the total score of the PSQI. As a result, our study found that healthy lifestyle behaviors of the patients were moderate, their sleep quality was low, and their sleep quality also increased as the level of physical activity increased. In line with these results, it is recommended to plan nursing initiatives to improve healthy lifestyle behaviors of hemodialysis patients, especially to increase physical activity levels and to improve sleep quality.