Gazzâlî’de varlık-insan-ibâdet ilişkisi

Abstract

Varlık-insan-ibâdet ilişkisi özellikle teolojiyle ilgilenen filozofları, kelamcıları ve mutasavvıfları hayli meşgul etmiştir. Hatta bu mesele Allah’a yükselmek isteyenlerin genelinin problemidir denilebilir. Doğası gereği yaratıcısıyla irtibata geçme ihtiyacı hisseden insan, Allah ile nasıl ilişki kurulabilir bunun yollarını aramaktadır. Bu yolun haberleşme ağı Allah’tan insana vahiy yoluyla, insandan Allah’a dua ve ibâdet yoluyla gerçekleşmektedir. Dolayısıyla ibâdetlerin bir yönüyle Allah’a diğer yönüyle insana bakan tarafı vardır. Samimi ve içten duygularla yerine getirilen ibâdetler, bir taraftan insana Tanrı ile kurduğu iletişimin mutluluğunu yaşatırken, diğer taraftan toplum içindeki değerini yükseltmektedir. Bu statü onun özgür iradesiyle bilerek ve isteyerek Allah’a iman ve ibâdetin seçilmesinin mükâfatıdır. Böylelikle insan yaratılmış diğer varlıklardan daha imtiyazlı konuma getirilmiştir. Bu bağlamda ele alınan makalede varlık-insan-ibadet ilişkisi İmam Gazzâlî zaviyesinden tasavvufî bağlamda incelenmeye çalışılmıştır.

The interrelation among concepts of existence, human being and worship has busied especially philosophers dealing with religion, theologians, and Sufis. In fact, this matter is a general problem for people who would like to come closer to Allah. Human being who inherently needs to have a contact with his Creator continuously looks for ways of establishing a connection with Allah. This communication network takes place through revelation from Allah to human being and through prayer and worship from human being to Allah. Hence worships have two respects, one of them is towards Allah and the second one shapes the life of human being. Sincere and intimate worshipping, which is harmonized with all kinds of good conducts, in one sense make human being feel the happiness of being in touch with God and on the other hand uplift moral and social status of human being in the society. In this manner, choosing the way of worshipping Allah through free will has brought human being to a more privileged, honorable, and superior position than other created beings. In this article, the interrelation between concepts of existence and human being, which is discussed generally in the context of philosophy and religion, has been tried to be revealed from the point of view of worships according to al- G̲h̲azālī in the context of Sufism.