Nevşehir lakaplarından Derleme Sözlüğü’ne katkılar

Abstract

Soyadı kullanılmadan önce işletilen lakaplar zaman içerisinde unutulmaktadır. Ülkemizde dil ve kültür çeşitliliğinin zengin olması, güzel Türkçemize ayrı bir çeşni katmaktadır. Lakapların nesiller boyunca devam etmesi, ailelerin özelliklerini ve köklerini göstermesi açısından önemlidir. Dilimize Arapçadan geçen ve yerleşen lakap (لقب ;(kişinin bedensel bir özründen, huyundan, ailevi bir durumundan, yaptığı meslekten dolayı verilen bir sıfattır. Atalarımızdan kalma lakapları ömür boyu adlarımızın önünde kullanma alışkanlığı, az da olsa, günümüzde de sürmektedir. Yer yer bazı kişiler ve aileler soyadlarından çok, lakaplarıyla anılmaktadır: Aldatmazlar, Gostaklar; Pir Ali, Şıh Mustafa vb. Aynı aileden gelmekle birlikte farklı lakaplar taşıyanlar da vardır: Bekdeşler, Topalığsanlar vb. Özellikle küçük yerleşim yerlerinde ise aynı adı taşıyan kişiler, lakaplar yoluyla kolayca tanınabilmektedir: Çam Ali, Dilli Hasan vb. Lakapların bir diğer işlevi de, halkın kendi arasında konuşurken adını hatırlayamadıkları bir kişiyi çağırırken kullanılmasıdır. Bu yolla insanlar ölünceye kadar takma ad denilen lakaplarıyla anılmaktadır. Nevşehir’de köklü ailelerin kullandıkları lakapların bazıları Derleme Sözlüğü’nde geçmemektedir. 1064 Nevşehir yöresi lakabından 40’ının Derleme Sözlüğü’ne eklenmesi gerekir. Bu lakaplar eski kültürün izlerini taşımaktadır. Bazılarında ses değişmeleri olmuştur. Bazıları meslek bildirir. Çalışmanın sonuç kısmında bunlar irdelenmiştir.

The nicknames used before the surnames were used are forgotten with the passage of time. The fact that our country has a rich variety of language and culture adds to the flavor of our language, Turkish. That the nicknames have continued for generations is important regarding the roots and features of families. The words ‘nickname’ derived from the language Arabic is an adjective given because of his/her job, family, character, physical disability. The habit of using nicknames in front of our names does exist in our day though not widespread. Some people and families are referred by their nicknames rather than their surnames: Aldatmazlar, Gostaklar; Pir Ali, Şıh Mustafa etc. There are people who carry a different nickname thought they come from the same family: Bekdeşler, Topalığsanlar etc. People with the same names are easily recognized by their nicknames in small locations: Çam Ali, Dilli Hasan etc. Another function of the nicknames is that people use nicknames when they can’t remember the names. This way, people are referred by their nicknames till the end of their lives. Some of the nicknames used by important families in Nevşehir are not included in the Dictionary of Compilation. 40 of the nicknames out of 1064 used in Nevşehir should be included in the dictionary. These nicknames carry the traces of old cultures. Some of them are associated with professions. These are studied in the conclusion part of the study.