Uygur Türklerinde müzik kültürü

Abstract

Türk kültüründe müzik ve onu oluşturan çalgılar önemli bir yer tutmaktadır. İlk sözlü eserlerin oluşumunda, özellikle de Türk halk şiirinin gelişmesinde müziğin ve dolayısıyla da çalgıların önemi büyüktür. Uygur Türklerinin de gerek efsanelerinde gerek tarihî kaynaklarında ve seyahatnamelerinde gerekse de onların anlatılarında ve günlük yaşamlarında müziğin sosyal yaşam içindeki yerini görmekteyiz. Bu açıdan değerlendirildiğinde, Uygur Türkleri müzik ve kullandıkları çalgılar bakımından oldukça zengindir. Müzik, şarkı ve dans gibi birçok unsuru içinde barındıran on iki makam etrafında şekillenen ve gelişen Uygur Türk müziği, meşrep adı verilen eğlencelerde bütün güzelliğiyle sergilenmektedir. Tarihî süreç içerisinde Uygur Türkleri yetmişten fazla çalgı kullanmışlardır ve günümüz Türk dünyasında kullanılan çalgıların bir kısmının da onlar tarafından icat edildiği ve daha sonra diğer Türk boyları tarafından geliştirildiği çeşitli kaynaklarda yer almaktadır (Letip-Tursun, 2006, s. 1–54). Bu çalışmada, Uygur müziğinin tarihi devirler içinde gelişim süreci, sistemli bir yapıya kavuşarak Uygur makamlarının oluşumu, Uygur on iki makamı, Uygurların kullandığı çalgılar ve müzik icra ortamları gibi konular üzerinde durulmuştur.