Uygurların somut olmayan kültürel mirası: Kazakistan örneği projesi ve çıktıları üzerine

Abstract

1972 yılında, kültürel somut yapıları ve doğal çevreyi korumayı amaçlayan Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi’nin kabul edilmesi ile birlikte (Türkiye 1983 yılında taraf olmuştur), yapılan çalışmalardan hareketle geçmişten günümüze aktarılan ancak çeşitli etkenler sebebiyle değişime uğrayan, “dille aktarılan, kuşaktan kuşağa usta çırak ilişkisi içinde ve okul dışı koşullarda yani geleneksel ortamlarda görerek öğrenilen” (Oğuz, 2009: 53, 54) yaşayan miras ya da somut olmayan kültürel mirasın da korunması gerektiği fark edilmiştir. Böylelikle “Somut olmayan kültürel miras” teriminin, “somut kültürel miras” çalışmalarının doğal bir sonucu olarak UNESCO’nun “kültür varlıklarının korunması” için yürüttüğü programlar sırasında (Oğuz 2009: 53) doğduğunu söylemek mümkündür. Bu amaçla, “bir toplumun kendi kültürel kimliğinin bir parçası olarak gördüğü ve kuşaktan kuşağa aktarmak suretiyle günümüze kadar getirdiği somut olmayan kültürel miraslarını korumasına ve gelecek kuşaklara aktarmasına katkı sağlayacak yol, yöntem ve imkânları” (Oğuz, 2009: 8) tanımlayan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 17 Ekim 2003 32. Genel Konferansında UNESCO tarafından kabul edilmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeye 27 Mart 2006 yılında taraf olmuştur (URL-1). Türkiye’de bu bağlamda halkbilimi, turizm gibi bölümlerde dersler verilmekte, yüksek lisans ve doktora programları açılmakta, bunun yanı sıra belirli bölgelerin SOKÜM ürünlerine yer veren çalışmalar yapılmaktadır. Bu konudaki bazı çalışmalar ülkemiz sınırlarını da aşmış olup Türk dünyasının farklı coğrafya ve boylarına uzanmıştır. Bu çalışmalardan biri “Uygurların Somut Olmayan Kültürel Mirası: Kazakistan Örneği” adlı projedir. Söz konusu çalışma, genelde Türk dünyası, özelde Uygur Türkleri üzerine yapılan ilk çalışma olması bakımından dikkate değerdir.