Türkiye’de covıd-19 hasta vaka sayısı, VIX endeksi, dolar endeksi ile seçilmiş BIST sektör endeksleri arasındaki ilişki: ARDL modeli

Abstract

İlk olarak Aralık 2019 da Çin’in Wuhan bölgesinde görülen ve kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 virüsü nedeniyle ülkemizde de ilk vakanın görüldüğü 11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edilmiştir. Küreselleşmeyle birlikte birbirine bağlı ekonomilerin pandemiden etkilenmesi tedarik zinciri ve üretim gibi konularda önemli sonuçlar doğurmuştur. Bu sonuçlardan dünya borsaları ve Borsa İstanbul’daki bazı sektörler olumsuz bazı sektörler de olumlu biçimde etkilenmiştir. Finans piyasalarının aktörlerinin Covid-19 pandeminin ilk ortaya çıktığı belirsizlik döneminde yaşadıkları olumsuz etkiler, alınan ekonomik tedbir ve önlemler sayesinde azalmış ve piyasaların toparlanma sürecine girdiği görülmüştür. OECD Ekonomik Görünüm raporunda aşılamayla birlikte pek çok faaliyette toparlanmanın başladığını belirtilmiştir. Bu sebeple çalışmada, Türkiye’de ilk Covid-19 aşı uygulamasının yapıldığı 13 Ocak 2021 tarihi baz alınarak aşılamanın başlangıcından sonraki dönemi değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda elektrik, kimya, tekstil ve yiyecek sektörleri özelinde borsa endeksleri ile Covid-19’a bağlı günlük vaka sayısı, VIX endeksi ve dolar endeksi arasındaki ilişki ARDL Analizi kullanılarak incelenmiştir. Çalışmanın analizinde, 14 Ocak 2021-31 Mart 2021 tarihleri arasında Borsa İstanbul’da işlemlerin yapıldığı günlerdeki veriler kullanılmış ve analiz için dört ayrı model kurulmuş, bağımlı değişken olarak BISTelektrik, BISTkimya, BISTtekstil ve BISTyiyecek endeksleri, bağımsız değişken olarak ise Covid-19 vaka sayısı, VIX endeksi ve dolar endeksi analize eklenmiştir. Yapılan analiz sonucunda aşılama çalışmalarıyla beraber uzun dönemde BISTelektrik, BISTkimya, BISTtekstil ve BISTyiyecek endeks değişkenlerinin Covid-19 hasta sayısı artışından ve VIX endeks değerinin yükselişinden istatistiki olarak negatif yönlü etkilendiği diğer bir ifade ile ters yönlü hareket ettikleri tespit edilmiş, ayrıca bu sonuçla birlikte analizde BISTelektrik, BISTkimya, BISTtekstil ve BISTyiyecek endeks değişkenleri ile dolar endeksi arasında istatistiki olarak pozitif yönlü ilişki olduğu belirlenmiştir.