Avanos çömlekleri için uygun sır kompozisyonlarının geliştirilmesi

Abstract

El sanatlarının ve çömlekçiliğin önemli geçim kaynağı olduğu ilçelerden biri olan Avanos, çömlek üretimi konusunda Türkiye'de önde gelen yerler arasında yer almaktadır. Avanos ilçesi ve Nevşehir iline bağlı çömlek üretimi yapılan diğer bölgelerde çömlek çamuru kullanılan uygulamalarda, sırlı üretim her ürün yelpazesinde tercih edilmemekle birlikte sırlı ürünlere de rastlamak mümkündür. Avanos ve civarında çıkan kırmızı killerle elde edilen çömlekçi çamurlarına sır uygulandığında, sır çatlakları, sır atmaları ve dökülmeler olduğu gözlenmektedir. Bu nedenle sağlıklı ürünler üretilememektedir. Çömlekçi ustalarının kullandığı sırlar, fabrikalardan satın alınmakta ve sırların bünye ile uyuşmasında çeşitli sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Bu projede Avanos çömlek çamuruna uygun Avanos hammaddeleri kullanılmıştır ve hazırlanan sırların ısıl genleşme katsayıları dilatometre cihazıyla belirlenmiştir. Böylece bünye ile sır uyumunu sağlayacak uygun sır kompozisyonlarının üretilmesi amaçlanmıştır. Projede, Avanos’taki çömlek atölyelerinin kullandığı çömlek çamuru çeşitleri belirlenerek, deneylerde kullanılmıştır. Belirlenen bünyelere uygun sır reçeteleri oluşturulmuş ve her bir reçete için firitler hazırlanmıştır. Ürünlerin kromatik koordinatları (L*, a*, b*) Minolta CM-3600d renk ölçüm cihazı ile yapılmış ve elde edilen renk değerleri kıyaslanmıştır. Deney plakaları dışında, aynı kil bünyelerden artistik formlar şekillendirilerek sırların dokulu yüzeylerdeki etkileri gözlemlenmiştir. Ayrıca sırların ergime davranışı incelenmiş, mikroyapıları araştırılmıştır.

The Avanos district of Nevsehir is a major handicraft center of both the Cappadocia region and of Turkey. The craft sector has become increasingly important for commercial purposes, with pottery being considered to be the most important area of the sector. This project aimed to develop appropriate glaze compositions for Avanos pottery. Glaze raw materials have been used in suitable for Avanos muds and thermal expansion coefficient of the prepared glazes were determined by dilatometry device. Thus, compliance with the glazes and the bodies are intended to provide the proper glaze composition production. In the project, determined types of mud used by pottery producers in Avanos have been used in the experiments. The glaze compositions appropriate to bodies were designed and frits were prepared for each glaze composition. Chromatic coordinates (L *, a *, b *) of products were performed by Minolta CM-3600d device, and the resulting color values were compared. Except from experiment plates, artistic forms were shaped with same bodies to observe surface texture. The melting behavior of the glazes were also examined, microstructures were investigated.