Türkiye'de yayılış gösteren Anchusa L. (Boraginaceae) cinsinin bazı taksonları ve Cynoglottis barrelieri subsp. serpentinicola (Rech. Fil.) Vural & Kit Tan (Boraginaceae) üzerinde anatomik çalışmalar

Abstract

Bu tez çalışması kapsamında, Türkiye'de yayılış gösteren Anchusa L. (Boraginaceae) cinsine ait dört taksonun (Anchusa undulata L. subsp. hybrida (Ten.) Coutinho, A. officinalis L., Anchusa azurea Miller var. azurea, Anchusa arvensis (L.) Bieb. subsp. orientalis (L.) Nordh) ve Cynoglottis barrelieri subsp. serpentinicola (Rech. fil.) Vural & Kit Tan)'nın kök, gövde ve yaprak anatomik yapıları incelenmiştir. Taksonlara ait örneklerden alınan kesitler, daimi preparat haline getirilmiş ve ışık mikroskobunda (LM) incelenmiştir. Preparatlardan çekilen fotoğraflar üzerinden Ala Met, S. 0.06 programında hücre çap ölçümleri yapılmıştır. Kök bölgesinden alınan kesitlerde; kök çapı, mantar tabakası, korteks tabakası, floem, ksilem ve öz bölgesi, gövde kısmında; gövde genel görünüşü, tüy tipleri, epidermis, kollenkima ve parankima tabakası ile öz bölgesi incelenmiştir. Yaprakta ise; epidermis hücreleri, tüy tipleri, palizat ve sünger parankiması, iletim demeti ile stoma incelenmiş ve stoma indeksleri hesaplanmıştır. Yapılan çalışma sonucu, C. barrelieri subsp. serpentinicola kök kesitinde ksilem ve öz kolları ayrımı belirgin ve 8 kolludur, diğerlerinde ise belirgin değildir. Mantar tabakası A. undulata subsp. hybrida'da 13 μm, A. officinalis'de 61,45 μm, A. azurea var. azurea'da 51 μm, A. arvensis subsp. orientalis'de 10 μm iken, C. barrelieri subsp. serpentinicola'da 140 μm'dir ve diğerlerinden daha kalındır. Kökte ölçülen diğer karakterler açısından da taksonlar arasında farklılık görülmektedir. Gövde şekli eliptik (A. officinalis), oval (A. azurea var. azurea, C. barrelieri subsp. serpentinicola) ve ovale yakın (A. undulata subsp. hybrida, A. arvensis subsp. orientalis)'dır. Korteks tabakası A. undulata subsp. hybrida'da 3-4 sıralıdır. Fakat A. officinalis, A. azurea var. azurea, A. arvensis subsp. orientalis ve C. barrelieri subsp. serpentinicola'da çok sıralıdır. Diğer karakterler açısından da taksonlar arasında farklılık görülmektedir. Yaprak tipleri bakımından ekvifasiyal (A. undulata subsp. hybrida, A. officinalis, A. azurea var. azurea, C. barrelieri subsp. serpentinicola) ve bifasiyal (A. arvensis subsp. orientalis)'dir. Stoma tipleri anomositik (A. undulata subsp. hybrida, A. officinalis, A azurea var. azurea, C. barrelieri subsp. serpentinicola) ve anizositik (A. arvensis subsp. orientalis)'tir. İletim demeti şekli eliptik (A. azurea var. azurea), ovale yakın (C. barrelieri subsp. serpentinicola) ve basık oval (A. undulata subsp. hybrida, A. officinalis, A. arvensis subsp. orientalis)'dir. Ayrıca bu karakterler, cins ve tür tayin anahtarı ile filogenetik ağaçta kullanılmış en belirgin ayırt edici karakterlerdendir. Bu çalışmada ayrıca elde edilen anatomik verileri desteklemek için Türkiye Florasından, taksonların morfolojik verileri derlenmiştir. Bu anatomik ve morfolojik veriler, NTSYS-pc version 2.02 ve Minitab programlarında kullanılarak, taksonlar için filogenetik ağaçlar oluşturulmuştur. Yapılan ölçümler ve sistematik analizler sonucunda ortaya çıkan anatomik ve morfolojik farklardan dolayı, Cynoglottis cinsi Anchusa cinsinden uzak bir kladta yer almıştır. Bu da cins düzeyindeki ayırımı net şekilde göstermiştir. Böylece, Anchusa'da altcins iken, Vural ve Kit Tan tarafından, cins düzeyine yükseltilen Cynoglottis'in, aktarımının uygun olduğu bu çalışma ile desteklenmiştir. Anchusa taksonlarının ise fenogramlarda, tür düzeyinde ayrıldığı görülmüştür. Ayrıca, anatomik karakterlere dayalı cins ve tür tayin anahtarı da verilmiştir.

In this study, root, stem and leaf anatomical structures of four taxa belonging to Anchusa L. (Anchusa undulata L. subsp. hybrida (Ten.) Coutinho, A. officinalis L., A. azurea Miller var. azurea, A. arvensis (L.) Bieb. subsp. orientalis (L.) Nordh) (Boraginaceae) and C. barrelieri subsp. serpentinicola (Rech. fil.) Vural & Kit Tan (Boraginaceae) distributed in Turkey, have been examined. Cross sections of samples belonging to taxa were made into permanent preparation, and were examined with a light microscope (LM). Cell diameters have been measured with Ala Met, S.0.06 computer software on photos taken from preparations. Root diameter, cork layer, cortex layer, phloem, xylem and pith region have been examined in the cross sections taken from the root zone. Stem general view, epidermis, trichomes types, collenchyma, parenchyma and pith region were examined in the stem sections. Epidermis cells, vascular bundles, stoma, trichomes types, palisate and sponge parenchyma have been examined in the leaf sections, and stoma indeks calculated. As a result of the study, the separation of xylem and pith arms in the C. barrelieri subsp. serpentinicola root section is distinct and has 8 arms, while it is not obvious in the others. The fungus layer is 13 μm in A. undulata subsp. hybrida, 61,45 μm in A. officinalis, 51 μm in A. azurea var. azurea, 10 μm in A. arvensis subsp. orientalis, while it is 140 μm in C. barrelieri subsp. serpentinicola and thicker than the others. There are also differences between taxa in terms of other characters measured in the root. The stem shape is elliptic (A. officinalis), ovoid (A. azurea var. azurea, C. barrelieri subsp. serpentinicola) and is similar to ovoid (A. undulata subsp. hybrida, A. arvensis subsp. orientalis). The cortex layer is 3-4 cell lines in A. undulata subsp. hybrida. But A. officinalis, A. azurea var. azurea, A. arvensis subsp. orientalis and C. barrelieri subsp. serpentinicola have very cell lines. There is olso a differences between the taxa in term of other characters. Leaf of A. undulata subsp. hybrida, A. officinalis, A. azurea var. azurea, C. barrelieri subsp. serpentinicola is ecvifacial and A. arvensis subsp. orientalis is bifacial. Stoma of A. undulata subsp. hybrida, A. officinalis, A. azurea var. azurea, C. barrelieri subsp. serpentinicola is anomocytic and in the A. arvensis subsp. orientalis is anisocyctic. The stem cross section shape of A. azurea var. azurea is elliptic, in the C. barrelieri subsp. serpentinicola is similar to the ovoid and A. undulata subsp. hybrida, A. officinalis, A. arvensis subsp. orientalis is impressed oval. In addition this characters most distinctive used in phylogenetic tree with genus and species seperation key. In this study morphological data of the taxa are taken from Flora of Turkey to support identifed anatomical data. For anatomical and morphological data phylogenetic tree, was created by using NTSYS-pc version 2.02 and minitab programs with. As a result of the measurements and systematic analysis, the genus Cynoglottis has been located in a distant clad from the genus Anchusa because of anatomical and morphological differences. This situation has clearly showed the distinction at the level of the genus. Thus, while the Cynoglottis genus is subgenus in Anchusa, it has been raised to genus level by Vural and Kit-Tan. This study is supported the transfer. Acording to the flogenetic tree it was seen that Anchusa species were separated at species level. In addition, in the study keys of the genus and species base on the anatomical caracters are also given.