Bir çepni zâkiri: Nadir Kesin ve zâkirliği

Abstract

Âşıklık geleneği, Türklerde ve Türklerin yaşadığı Orta Asya’dan Kafkaslara, Anadolu’dan Balkanlara kadar pek çok coğrafyada, kısacası Türk Dünyasının hemen her yerinde var olmuştur. Bu gelenek, yüzyıllar içinde pek çok değişim ve dönüşüm süreci geçirerek günümüze kadar ulaşmıştır. Âşıklık geleneğinin günümüze ulaşmasında ve varlığını sürdürmesinde, geleneğin içinde yetişen âşıkların önemli bir yeri vardır. Türk âşıklık geleneğinde önemli bir yer tutan zâkirlik geleneği yaratım, icra ve aktarım bağlamı bakımında kendine özgü bir şube oluşturarak geleneğin devamını sağlamıştır. Zâkirlik geleneği, tarihi süreçte Âşıklık geleneğinden beslenerek kendine ait bir üslup ve öz oluşturmuştur. Yaratım, icra ve aktarım özellikleri bakımından âşıklık geleneğiyle arasında bazı farkların olması zâkirlik geleneğinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu bağlamda Zâkirler, Alevi inancını ve bu inanca bağlı oluşan ritüelleri, kültürel yapıyı, edebiyatı ve kuşaklar arasında aktarımını sağlamışlardır. Bu çalışmada Gaziantep'te bulunan Musa-i Kazım Ocağı'nın zâkirlik hizmeti yapan zâkirler hakkında bilgi verilmiş, "zâkirlik " kavramı hakkında çeşitli tanımlardan yola çıkılarak zâkirlik geleneği ve âşıklık geleneği arasındaki bazı farlılıklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Nadir Keskin'in çocukluk yıllarından başlayarak müziğe olan ilgisi ve yetişme şartları göz önünde bulundurularak icra ortamının sanatçının yaratımına etkisi incelenmiş ve âşıklık ve zâkirlik geleneği içindeki yeri tespit edilmeye çalışılarak cem ritüeli sırasında cemde zâkirlerin görevleri ele alınmıştır.

The Ashik tradition exists among Turks from Central Asia to Caucasus from Anatolia to Balkans, shortly almost all over the Turkic World. This tradition has survived until today despite numerous changes and transformations over the centuries. Ashiks grown in the tradition have a big role in that aspect. The zakir tradition, which has an important place within the Turkish ashik tradition, has maintained its tradition by creating its own branch in terms of creation, performance and transmission context. The zakir tradition, fed from the ashik tradition throughout history, has formed its own style and essence. Some differences between these two traditions in terms of creation, performance and transmission had influence on forming the zakir tradition. In this context, zakirs carried down from generation to generation Alevi tradition and rituals, cultural structure, literature formed within this tradition. This paper provides information about zakirs from the Musa-i Kazim Ocak in Gaziantep and tries to determine some differences between zakir and ashik traditions based on various definitions of the term zakir. This paper analyses the effect of performance environment on creation of performer, taking into consideration Nadir Keskin’s upbringing terms and interest for music started from childhood years, and discusses the zakir services in the cem during the cem ritual by trying to detect Nadir Keskin’s place within zakir and ashik traditions