Türkçede doğruluk fonksiyonları: Değerlendirmeler ve öneriler

Abstract

Geleneksel terim mantığından farklı olarak modern mantık kuramı, yapısı itibariyle, atomsal (yani mantıksal olarak yalın) önermelerin doğruluk fonksiyonlu molekülleri oluşturacak çeşitli bileşme biçimlerinin bir incelemesiyle başlar. Modern simgesel mantığın bu temel kısmı doğruluk fonksiyonları mantığı veya daha sıklıkla önermeler mantığı olarak adlandırılır. Doğruluk fonksiyonlu bileşkelerin özellikleri ve bağıntılarıyla ilgili temel mantıksal-matematiksel olgular, modern mantığın diğer bütün katmanlarında da merkezi bir yer tuttuğu, ama genel olarak mantığın üst-kuramı da her zaman İngilizce ve Türkçe gibi doğal diller (veya bunların genişletimleri) içinde geliştirilip sunulduğu için, doğruluk fonksiyonlarına uygun doğal okunuşlar sağlama, hem mantık eğitimi hem de akademik mantık etkinliği bakımından oldukça önemli bir sorundur. Bu çalışma, modern mantık Türkçesi için bu sorunun, doğruluk fonksiyonlarının kendileriyle yüzleşme biçimini alması gerektiğini savunmakta ve tamamen mantıksal bir bakış açısından bu hedefe yönelik belli eleştiriler ve düzeltmeler önermektedir. Çalışmada, öncelikle matematiksel bir kavram olan doğruluk fonksiyonu kısaca aydınlatılıp olanaklı bütün birli ve ikili doğruluk fonksiyonları sergilenmekte, sonra da bu fonksiyonların biçimsel bir mantık sistemi inşasında mantıkçı tarafından nasıl ele alındığı açıklanmaktadır. İzleyen ana bölümde, (tartışmalı) bir dilbilgisel-felsefi kategori olan cümleliğin (prosentence), doğruluk fonksiyonlarının doğal okunuşunda yarar sağlayabileceği not edildikten sonra özellikle de maddi içerme ve maddi eşdeğerlik fonksiyonları için yerleşmiş olan Türkçe okunuşlar mantıksal bir bakış açısından eleştirel ve düzeltici bir tarzda incelenmektedir. Çalışma, pekiştirilmesine hizmet etmeye uğraştığı şu görüşü dile getirerek sonlanmaktadır: Biçimsel bir mantık dilinin “doğal okunuşu”yla ilgili sorunlar aynı zamanda bu dili kullanan biçimsel sistemin çözümleme yeteneğini ilgilendirmektedir.